ارائه راهبردهای نورپردازی فضاهای عمومی شهری با استفاده از مدل سوآت و ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی (مورد پژوهی: خیابان کریم خان زند، شیراز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

نورپردازی مناسب فضاهای عمومی شهری با استفاده از راهبرد‌های متنوعی انجام می‌شود. از اینرو در این نوشتار، با استفاده از روش‌های تحقیق توصیفی- تحلیلی و موردی و شیوه‌های تحقیق مصاحبه، مشاهده، مرور متون و اسناد تصویری، راهبرد‌های نورپردازی خیابان‌های شهری اولویت‌بندی شدند تا از این طریق زمینه ارتقا کیفیت فضاهای عمومی در شب فراهم آید. به این منظور خیابان کریم‌‌خان زند شیراز به عنوان مورد پژوهی انتخاب شده است. این پژوهش از مدل سوآت جهت شناسایی راهبردهای ارتقا کیفیت نورپردازی خیابان کریم‌خان زند و از ماتریس برنامه‌ریزی استراتژیک کمی جهت اولویت‌بندی این راهبردها بهره گرفته‌است. گزاره‌ها در ماتریس سوآت با استفاده از مصاحبه با گروه نمونه 25 نفره از متخصصان وزن‌دهی و متخصصان با شیوه نمونه‌گیری گلوله برفی شناسایی شدند. براساس نتایج حاصل از مصاحبه با متخصصان، به طور کلی 12 عامل داخلی (شامل 7 قوت و 5 ضعف) و 12 عامل خارجی (شامل 7 فرصت و 5 تهدید) شناسایی شد. در میان نقاط قوت، وجود کاربری‌های فعال و قرارگاه‌های رفتاری در شب در قسمت اعظمی از خیابان که تأمین‌کننده روشنایی پیاده‌رو در فقدان نورپردازی مختص پیاده می‌باشند، دارای بیشترین امتیاز نهایی است. در میان عوامل خارجی نیز امکان تامین روشنایی لازم در مسیر حرکتی عابرین پیاده جهت افزایش امنیت موثرترین فرصت به شمار می‌آید. با توجه به مجموع امتیازهای نهایی عوامل داخلی (2.667) و خارجی (2.568)، استراتژی‌های منتخب، استراتژی‌های تهاجمی بوده‌اند. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که راهبردهای تأمین روشنایی مناسب در سرتاسر مسیر پیاده و تأکید بیشتر توسط نورپردازی بر تقاطع‌های مسیر سواره با پیاده؛ فراهم شدن شرایط مناسب برای استفاده از فضا در زمان‌های مختلف شبانه‌روز برای اقشار مختلف جامعه؛ و تأکید بر بدنه‌های شاخص جداره خیابان از طریق نورپردازی مناسب در مقایسه با سایر استراتژی‌ها در اولویت بالاتری قرار می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Lighting Strategies for Urban Public Spaces Using SWOT and QSPM: A Case Study of Karim Khan Zand Street, Shiraz

نویسندگان [English]

  • Ali Reza Sadeghi 1
  • Fatemeh Shams 2
1 Assistant Professor of Urban Design, Department of Urban Planning & Design, Faculty of Art and Architecture, Shiraz University, Shiraz , Iran
2 Master of Urban Design, Department of Urban Planning & Design, Faculty of Art and Architecture, Shiraz University, Shiraz , Iran
چکیده [English]

Various strategies can be used to provide proper lighting in urban public spaces. As such, this paper aimed to present and prioritize the strategies for urban street lighting using descriptive-analytical and case study methods and the techniques of interview, observation, and review of the related literature and visual documents so as to provide an opportunity for improving the quality of public spaces at night. To this end, Karim Khan Zand Street in Shiraz was selected as a case study. In the present study, SWOT analysis matrix was used to identify the optimal strategies for improving the quality of street lighting of Karim Khan Zand Street and Quantity Strategic Planning Matrix (QSPM) was applied to prioritize these strategies. The items of SWOT matrix were specified and weighted based on interviews with a sample group of 25 experts who were selected by snowball sampling method. Based on the results of interviews with experts, overall, 12 internal factors (consisting of seven strengths and five weaknesses) and 12 external factors (including seven opportunities and five threats) were identified. Among the strengths, active uses and behavioral bases at night across large sections of the street that provide lighting for sidewalks in the absence of pedestrian lighting have the highest final scores. In addition, among the external factors, providing the necessary lighting on the path of pedestrians in order to increase security is considered as the most effective opportunity. Given the final total points of the internal (2.667) and external factors (2.568), the selected strategies seem to have been the aggressive ones. The results of the study suggest that strategies of proper lighting throughout the pedestrian path and a greater emphasis by lighting on the intersections of the roadway and the pedestrian path, providing appropriate conditions for the use of space at different times of day for various social groups, and emphasis on street linings by proper lighting are of the highest priority compared to the other strategies.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • urban lighting
  • urban public space
  • SWOT
  • QSPM
  • Karim Khan Zand Street in Shiraz
احمدی، فرشته؛ لقایی، حسنعلی، و یزدخواستی، نیلوفر (1394). بازنده­سازی و ارتقای کیفی لبه شهری مادی­ها در اصفهان با بهره­گیری از نورپردازی (مطالعه موردی: مادی فرشادی)، نشریه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، شماره 65، ص 153-167
تقوایی، مسعود؛ وارثی، حمیدرضا، و درکی، افشین (1390). بررسی نقش نورپردازی در توسعه گردشگری شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان)، نشریه مطالعات و پژوهش­های شهری منطقه­ای، شماره 8، ص 1-18
دهخدا (1377). لغت­نامه دهخدا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
رضوی، نیلوفر (1379). روشنایی شهری، نیاز یا تجمل؟، نشریه شهرداری­ها، سال 2، شماره 16، ص 67-71
زیویار، پروانه (1394). ابعاد ذهنی استفاده از نورپردازی در بهبود فضای شهری کلان‌شهر تهران، نشریه جغرافیا، شماره 44، ص  183-199.
غلامحسینی، رحیم، کلانتری، محسن و فرزانه احمدی (1392). تأثیرگذاری نورپردازی در امنیت شهری و توسعه گردشگری (موردمطالعه: کلان‌شهر شیراز)، نشریه برنامه­ریزی منطقه­ای، شماره 9، ص 67-75
قربانی، نفیسه؛ اسعدی کردشولی، قاسم، و شریعتی، محبوبه (1393). بررسی اثر طراحی نورپردازی واحدهای تجاری در آلودگی نوری کلان­شهرها (مطالعه موردی خیابان جمهوری تهران)، نشریه نقش­مایه، شماره 20، ص 51-56
گل، یان (1393). شهر انسانی، ترجمه علی غفاری و لیلا غفاری، تهران، انتشارات علم معمار رویال، چاپ دوم.
مک اندرو، تی. فرانسیس (1387). روان­شناسی محیطی، ترجمه غلامرضا محمودی، تهران، انتشارات زرباف اصل.
مهدوی­نژاد، محمدجواد، و پورفتح­اله، مائده (1394). فناوری­های جدید نورپردازی و ارتقای حس تعلق شهروندان (مطالعه موردی: بدنه­های شهری تهران)، نشریه پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 1، ص 131-141
مهدوی­نژاد، محمدجواد، و نیکودل، فهیمه (1394). تعامل زیبایی بصری و فناوری­های نوین نورپردازی در معماری شبانه ساختمان­ها، نشریه معماری و شهرسازی آرمان­شهر، شماره 15، ص 131-143.
Auckland Council Organization, 2013), Auckland Transport Code of Practice: Street Lighting (Chapter 19).
Boomsma, C., Steg, L., 2014, the Effect of Information and Values on Acceptability of Rreduced Street Lighting. Journal of Environmental Psychology, 39, 22–31.
Choi, A., Jang, S., Park, B., Kim, Y., Kim, Y., 2007, Rational-Design Process And Evaluation Of Street-Lighting Design For Apartment Complexes, Building and Environment, 42, 3001–3013.
ENERGEX Positive Energy and Ergon Energy, 2014, Public Lighting Design Manual.
Green, J., Perkins, Ch., Steinbach, R., Edwards, Ph., 2015, Reduced Street Lighting at Night and Health: A Rapid Appraisal of Public Views In England and Wales, Health & Place, 34, 171–180.
Harrington, Ph. S., 1995, Design of an Energy Efficient Outdoor Nighttime Urban Lighting System, Master of Science in Environmental Technology Thesis Project, New York Institute of Technology, Old Westbury, New York.
Jin, H., Li, X., Kang, J., Kong, Z., 2017, an Evaluation of the Lighting Environment in the Public Space of Shopping Centers, Building and Environment, 115, 228-235
Johansson, M., Pedersen, E., Maleetipwan-Mattsson, P., Kuhn, L., Laike, T., 2014, Perceived Outdoor Lighting Quality (POLQ): A Lighting Assessment Tool, Journal of Environmental Psychology, 39, 14-21.
Kim, D., Park, S., 2017, Improving Community Street Lighting Using CPTED: A Case Study of three Communities in Korea. Sustainable Cities and Society, 28, 233-241.
Loewen, L. J., Steel, G. D., Suedfeld, P., 1993, Perceived safety from crime in the urban environment. Journal of Environmental Psychology, 13, 323–331.
Murray, A.T., Feng, X., 2016, Public street lighting service standard assessment and achievement, Socio-Economic Planning Sciences, 53, 14-22.
Smitka, D., 2011, Alternatives in Light & Space, Master of Design Thesis Project, School of Architecture & Design, RMIT University.
Song, H., Pan, M., Chen, Y., 2016, Nightlife and Public Spaces in Urban Villages: A Case Study of the Pearl River Delta in China, Habitat International, 57, 187-204.
VicRoads, 2016, TCG 006: Guidelines for Street Lighting Design.