شناسایی و تحلیل عوامل مؤثردر سیاست‌های زمین شهری ایران با استفاده از مدل های MENTAl و MACTOR

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

2 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور تهران، ایران

3 استادیار گروه جامعه شناسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

4 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان

5 دانشجوی دکتری، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

یان مسئله: سیاست زمین شهری یکی از عرصه­های مهم سیاست­گذاری عمومی است و در برخی کشورها همچون ایران، سیاست­های زمین شهری و جایگاه مدیریت زمین کم‌وبیش مورد غفلت واقع‌شده است و این امر تغییر نگرش نسبت به زمین شهری و سیاست­های زمین شهری در ایران را ضروری ساخته است.
هدف: پژوهش حاضر  با هدف شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر در سیاست­های زمین شهری ایران تدوین شد.
روش:نوع تحقیق حاضر ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش انجام تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده است. لازم به ذکر است که سنجش رابطه بین شاخص‌ها و بازیگران توسط کارشناسان متخصص در امور شهری به‌صورت نمونه­گیری گلوله برفی انجام شد  و از نرم‌افزار منتال و مکتور برای تجزیه‌وتحلیل داده­ها مورد استفاده قرار گرفت­، برای تحلیل و ارزیابی سیاست­های زمین شهری در ایران 15 عامل استفاده‌شد که با استفاده از نرم­افزار منتال­، رابطه بین متغیرها ارزیابی و عوامل کلیدی استخراج‌شدند و درنهایت با استفاده از نرم­افزار مکتور بازیگران کلیدی تأثیرگذار بر سیاست­های زمین شهری ایران و همچنین قدرت نسبی بازیگران و نیز توافق آن­ها با اهداف و اولویت هر یک از اهداف ازنظر آن­ها شناسایی‌شدند.
یافته‌ها: با توجه به یافته­های حاصل از نرم­افزار منتال 5 عامل کلیدی تأثیرگذار در سیاست­های زمین شهری شناسایی‌شدند و نتایج مستخرج از نرم‌افزار مکتور نشان داد که بازیگران غالب سیستم که بیشترین اثرگذاری را در سیاست‌های زمین شهری ایران داشتند؛ شامل نهادهای قانون­گذاری، وزارت کشور، بنیاد مسکن و راه و شهرسازی بوده است.
نتیجه ­گیری: نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که بیشترین توافق بازیگران در رابطه با اهداف سیاست­های زمین شهری در وهلۀ اول با در نظر گرفتن یکپارچگی نهادهای متولی، بر لزوم کاهش موازی­کاری، در وهلۀ دوم بهبود قدرت اجرایی نهادها، به‌نحوی‌که عملکرد نهادها با نهادهای بخش­های دیگر هماهنگ و سازگار و در وهلۀ آخر دسترسی به اطلاعات از سوی نهادها با ایجاد یک بانک اطلاعاتی زمین موردتوافق متولیان بوده است.

تازه های تحقیق

  • مانع عمده تحقق الگوی بهینه سیاست‌های زمین در شهرهای ایران؛ فراوانی نهادهای مدیریت زمین شهری می‌باشد که باعث افزایش موازی کار شده­اند.
  • ایجاد مدیریت یکپارچه شهری، با تأیید مجلس و نهادهای قانونی و عملکرد صحیح نهادهای اجرایی می­تواند بهترین بستر برای اجرا صحیح سیاست­های زمین در شهرهای ایران باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identifying and Analyzing the Effective Factors in Iran`s Urban Land Policies Using MENTAl and MACTOR Models

نویسندگان [English]

  • Mirnajaf Mousavi 1
  • Hassan Hekmatnia 2
  • Javad Jahangirzadeh 3
  • Mohammad Rasoli 4
  • Sharareh Saidpour 5
1 Professor of Geography, Urmia University, Urmia, Iran
2 Associate Professor, Department of Geography and Urban Planning, Payame Noor University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Sociology, Urmia University, Urmia, Iran
4 PhD student in Geography and Urban Planning, Zanjan University, Zanjan, Iran
5 PhD student in Geography and Urban Planning, Tabriz University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Background: Urban land policy is one of the important areas of public policy and in some countries, such as Iran, urban land policies and the position of land management have neglected. And this has made it necessary to change attitudes towards urban land and urban land policies in Iran.
Objectives: The purpose of this research is to Identify and analyze the effective factors in Iran's urban land policies.
Methodology: The type of research was applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of research method. It should be noted that the relationship between indicators and actors was assessed by experts in urban affairs has been done by sampling snowballs. Mental and Maker software was used to analyze the data. 15 factors have been used to analyze and evaluate urban land policies in Iran. Using Mantal software, the relationship between variables is evaluated and key factors were extracted. Finally, the key factors influencing Iran's urban land policies as well as the relative power of the actors and their agreement with the goals and priority of each goal were identified from their point of view.
Results: According to the findings of Mental software, 5 key factors influencing urban land policies were identified and the results extracted from Maktor software showed that the dominant actors of the system who had the most impact on Iran's urban land policies; these include the legislature, the Ministry of the Interior, the Housing and Urban Development Foundation.
Conclusion: The results of the research showed that most of the actors agree on the objectives of urban land policies in the first place, given the integrity of the responsible institutions, has been the need to reduce parallel work. In the second place, the improvement of the executive power of the institutions, in such a way that the performance of the institutions is in harmony with the institutions of other sectors finally, the access of information by the institutions has been agreed upon by the creation of a land database.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban land
  • Urban land policy
  • Land management
  • Iran
خضرپور، محمد، صمدیان، منیرالسادات و بیگدلو، رضا. (1397). تحلیل و شناسایی عوامل مؤثر بر برقراری امینت پایدار در راستای حل معضل کولبری (موردمطالعه: شهرستانهای پیرانشهر، سردشت، بانه و مریوان). پژوهشنامۀ جغرافیای انتظامی، 6(24)، 37-67.
ربانی، طاها، مشکینی، ابوالفضل­، رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا و رفیعیان، مجتبی. (1398). تبیین مسائل حکمروایی شهری در سناریوهای آینده کلانشهر تهران مبتنی بر رویکرد تبدیل سناریوهای کیفی به کمی. فصلنامه شهر پایدار، 2(1)، 45-62.
رضائی­، مریم، ابراهیم‌زاده، عیسی و رفیعیان، مجتبی. (1396). بررسی و سنجش راهکارها و سیاست­های مؤثر در مدیریت اراضی رهاشده شهری (­نمونه موردی: شهر ایلام). مجله آمایش جغرافیایی فضا، 7(26)، 145­-161.
رهبر، فرهاد، سیف­الدین اصل، امیرعلی­، شاه حسینی، محمدعلی و نیازی، عیسی. (1397). طراحی مدلی برای سناریونگاری براساس عوامل کلیدی و تجزیه و تحلیل فعل و انفعالات بازیگران کلیدی. پژوهش های مدیریت عمومی، 11(39)، 61-90.
شمس‌پویا­، محمدکاظم، صرافی، مظفر­، توکلی­نیا، جمیله و فنی، زهره. (1396). تحلیلی بر برنامه­های توسعه و سیاست‌های زمین شهری با تأکید بر رویکرد حکمروایی خوب زمین (مطالعه موردی: کلان‌شهر تهران). فصلنامه اطلاعات جغرافیایی سپهر، 26(104)، 57-96.
عظیمی، نورالدین، زالی، نادر و آزاده، سید رضا. (1395). تحلیل الگوهای توسعۀ فیزیکی شهرهای ایران با توجه به متغیرهای جمعیتی، طبیعی و کالبدی. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 48(3)، 461-473.
گل‌محمدی، علی. ­(1396). امکان‌سنجی تفویض اختیار مدیریت زمین شهری به سطح محلی در ایران. پایان­نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، گروه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری.
مشکینی، ابوالفضل و نورمحمدی، مهدی. (1397). نقدی بر مدیریت زمین شهری کشورهای درحال‌توسعه (مطالعۀ موردی: ایران). پژوهش­های جغرافیای انسانی، 5(4)، 809-829.
مشکینی، ابوالفضل، نورمحمدی، مهدی­، رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا و صرافی، مظفر. (1394). الگوی سیاست­گذاری مداخلۀ دولت در مدیریت زمین شهری ایران (مطالعه موردی: شهر تهران). برنامه­ریزی و آمایش فضا، 1، 181-210.
میربرزگری، سید مصطفی. (1393). توسعه شهری و بهبود مدیریت زمین در منطقه 7 شهر کرج. پایان­نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد. دانشگاه هنر، دانشکده معماری و شهرسازی، گروه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری.
میرزایی، حجت­اله و ربانی، طاها. (1397). تحلیل مسائل نظام نوآوری­کلان­شهر تهران با استفاده­از روش نقشه­شناختی­فازی. فصلنامه شهر پایدار، 1(2)، 1-16.
میرزایی، رقیه. (1396). کاربرد ایده (مساله-  تکنیک) میشل گوده در آینده­نگاری توسعه منطقه ای، مورد مطالعه : استان تهران. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد. دانشگاه گیلان، دانشکده معماری و هنر، گروه مهندسی شهرسازی.
نورمحمدی، مهدی. (1392). الگوی سیاست گذاری مداخله مناسب دولت در مدیریت زمین شهری(مطالعه موردی: شهرتهران). رساله منتشر نشده دکتری. دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری.
واعظ لیواری، مهناز. ­(1396). سیاست­های عرضه زمین و نقش آن در توسعه شهری ایران­(مطالعه موردی شهر تبریز). پایان­نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد. دانشگاه تبریز، دانشکده برنامه­ریزی و علوم محیطی، گروه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری.
 
Ajtai, N., Stefanie, H., Botezan, C., Ozunu, A., Radovici, A., Dumitrache, R., Iriza-Burcă, A., Diamandi, A., & Hirtlc,  M. (2019). Support tools for land use policies based on high resolution regional air quality modeling. Land Use Policy, 1-13.
Azimi, N.,  Zali, N., & Azadeh, S. R. (2016). Analysis of the Patterns of Physical Development of Iranian Cities According to Population, Natural and Physical Variables. Human Geography Research Quarterly, 48(3), 461-473. (in Persian)
­Cheng, L., Brown, G., Liu, Y., & Searle, G. (2020).  An evaluation of contemporary China’s land use policy – The Link Policy: A case study from Ezhou, Hubei Province. Land Use Policy, 90, 1-14.
Golmohammadi, A. (2017). The Feasibility of Dlegating the Athority for Urban Land Management to the Local Level in Iran. (Unpublished Master's thesis). Tarbiat Modares University. (in Persian)
He, Ch., Han, Q., de Veris, B., Wang, X., & Guochao, Z. (2017). Evaluation of sustainable land management in urban area: China. Ecological Indicators, 80, 106-113.
Henly Shepard, S., Gray, S. A., & Cox, L. J. (2015). The use of participatory modeling to promote social learning and facilitate community disaster planning. Environmental Science & Policy, 45, 109-122.
James, M., Vasslides, O., & Jensen, P. (2016). Fuzzy cognitive mapping in support of integrated ecosystem assessments: Developing a shared conceptual model among stakeholders. Journal of environmental management, 166, 348-356.
Jones, N., Ross, H., Lynam, T., Perez, P., & Leitch, A. (2011). Mental Models: An Interdisciplinary Synthesis of Theory and Methods. Ecology and Society, 16(1), 1-15.
Karashima, K., Ohgai, A., & Saito, Y. (2014). A GIS-based Support Tool for Exploring Land Use Policy Considering Future Depopulation and Urban Vulnerability to Natural Disasters - A Case Study of Toyohashi City, Japan. Procedia Environmental Sciences, 22, 148-155.
Khezerpour, M., Samadiyan, M., & Bigdlu, R. (2019). Analysis and Identification of Factors Affecting the Establishment of Sustainable Security in Solving the Coldrey Dilemma (Case study: Piranshahr, Sardasht, Baneh and Marivan counties). Police Geography Journal, 6(24), 37-66. (in Persian)
Lam, sh. T., & Conway, T. M. (2018). Ecosystem services in urban land use planning policies: A case study of Ontario municipalities. Land Use Policy, 77, 641-651.
Li, H. W., Li, Y. P., Huang, G. H., & Gao, P. P. (2020). Identifying optimal land-use patterns using a copula-based interval stochastic programming model. Ecological Engineering, 142, 1-13.
 Liu, G., Wei, L., Gu, J., Zhou, T., & Liu, Y. ­(2020). Benefit distribution in urban renewal from the perspectives of efficiency and fairness. Cities, 96, 1-9.
Lu, X. H., & Ke, Sh. g. (2018). Evaluating the effectiveness of sustainable urban land use in China from the perspective of sustainable urbanization. Habitat International, 77, 90-98.
Meshkini, A., & Nourmohammadi, M. (2019). A Critique of Urban land Management in Developing Countries (Case Study: Iran). Human Geography Research Quarterly, 5(4), 809-829. (in Persian)
Meshkini, A., Nourmohammadi, M., Roknoldin eftekhari, A., & Sarrafi, M. (2015). Model for Policy Making regarding Government Intervention in urban land management of Iran (Case study: Tehran). The Journal of Spatial Planning, 1, 181-210. (in Persian)
Mirbozorgi, S. M. (2015). Urban development and Improvement of Land Management in District 7 of Karaj City. (Unpublished Master's thesis). University of Art. (in Persian)
Mirzai, R. (2018). Using of Michel Godet Idea (Problem Oriented - Technique) in Regional Development Foresight. (Unpublished Master's thesis). University of Guilan. (in Persian)
Mirzai, H., & Rabbani, T. (2018). Analysis of the Problems of Tehran Metropolitan Innovation System Using Fuzzy Cognitive Mapping. Journal sustainable city, 1(2), 1-16. (in Persian)
Nourmohammadi, M. (2013). The Appropriate the Model for Policy Making regarding Government Intervention. (Unpublished doctoral dissertation). Tarbiat Modares University. (in Persian)
Ploegera, H.,  & Bounjouh, H. (2017). The Dutch urban ground lease. Land Use Policy, 63, 78-85.
Rabbani, T.,  Meshkini, A.,  Roknoldin eftekhari, A.,  Rafieian, M. (2019). Explaining Urban Governance Issues in Future Metropolitan Scenarios of Tehran Based on Qualitative Scenario Conversion Approach. Journal Sustainable city, 2(1), 45-62. (in Persian)
Rahbar, F., Saifoddin-e Asl, A. A., Shahhosseini. M. A., & Niazi, E. (2018). Designing a Model for Scenarios Based on Identifying Key Factors and Analyzing the Key Actors' Interactions. Public Management Research, 39(11), 61-90. (in Persian)
Rezai, M., Ebrahimzadeh, I., & Rafiyan, M. (2018). A Survey and Evaluation of effective strategies and policies on the management of urban Abandoned Lands (Case Study: Ilam City­). Geographical Planning of Space Quarterly Journal, 7(26), 145-161. (in Persian)
Shams Pouya , M. K., Sarrafi, M., Tavakolinia, J., & Fanni , Z. (2018). An analysis on the development plans and urban land policies in Tehran metropolis with emphasis on good land governance approach. Scientific-Research Quarterly of Geographical Data, 26(104), 57-96. (in Persian)
Soria, K. Y., Palacios, M. R., & Gomez, C. A. M. (2019). Governance and policy limitations for sustainable urban land planning: The case of Mexico. Journal of Environmental Management, 259, 1-9.
Strategia, A. (2013). Participatory Policy Making Foresight Studes At The Regional Level - A Methedological Approach. Regional Science Inquiry Journal, 5­(1), 145-160.
Vaeze Livari, M.  (2017). Land Supply Policies and Its Role in the Physical Development of Iranian Cities (Case Study of Tabriz). (Unpublished Master's thesis). University of Tabriz. (in Persian)
Van der Krabben, E., & Lenferink, S.  (2018). the introduction of urban land readjustment legislation as an institutional innovation in Dutch land policy. Habitat, 75, 114-121.
Woodruff, S. C., & BenDor, T. K.  (­2016). Ecosystem services in urban planning: comparative paradigms and guidelines for high quality plans. Landscape and Urban Planning, 152, 90–100.
Xu, Z.,  Zhang, J., Zhang, Z., Li, Ch., & Wang, K. (2020). How to perceive the impacts of land supply on urban management efficiency: Evidence from China’s 315 cities. Habitat International, 98, 1-14.