بررسی و تحلیل میزان بهره‌مندی فضای باز مجتمع‌های مسکونی از رویکرد شهر دوستدار کودک و ارتقا آن با مشارکت کودکان؛ نمونه مطالعاتی: مجتمع امین شهر یزد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

2 استادیار شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

چکیده

بیان مسئله: درگذشته فضای باز و حیاط در خانه‌های ویلایی، امکان بازی، فعالیت و ارتباط کودکان با طبیعت را فراهم کرده بود؛ اما تغییر سبک زندگی و رواج آپارتمان نشینی، چالش‌هایی همانند انزوای اجتماعی، بی تحرکی و قطع ارتباط با طبیعت را پیش روی سلامت جسمی و روحی کودکان قرار داده است. دراین شرایط طراحی مناسب فضاهای باز در مجتمع‌های مسکونی می‌تواند جایگزین حیاط و فضای باز در گذشته باشد.
هدف: با توجه به اهمیت فضای باز مجتمع‌های مسکونی در رشد سالم جسمی و روان شناختی کودکان، این مقاله به دنبال بررسی میزان بهره مندی فضای باز مجتمع‌های مسکونی امین شهر یزد از رویکرد شهر دوستدار کودک و ارتقای آن با مشارکت کودکان می‌باشد.
روش: این پژوهش کاربردی و از روش تحلیل محتوای 30 مصاحبه با والدین و کودکان و 30 نقاشی ترسیم شده توسط کودکان در بازه سنی 7-12 سال استفاده شده است. مصاحبه‌های انجام شده بر مبنای مدل مفهومی منتج از مبانی نظری و پیشینه پژوهش صورت گرفته است.
یافته‌ها: در نمونه مطالعاتی به مقوله‌های ایمنی و فضا و کاربری بیشترین توجه و فعالیت و مشارکت کودک کمترین توجه شده است. همچنین مفاهیم ارتباط با طبیعت، فضای سبز و فضای بازی جهت بازی‌های گروهی دارای بیشترین توجه و علاقه در بین کودکان می‌باشد.
نتیجه گیری: بنابر تحلیل یافته‌ها و مشارکت کودکان، توسعه فضاهای بازی سبز و یاد دهنده در فضای باز مجتمع‌ها به عنوان فضای بالقوه و منعطف، طراحی مسیرهای عبور و مرور کودکان، توسعه فعالیت‌های مشارکت محور بین بزرگسالان و کودکان و تامین خدمات پایه و مورد نیاز کودکان در مجتمع‌های مسکونی می‌تواند فضاهای باز دوستدار کودک را توسعه و بهبود بخشد.

تازه های تحقیق

  • مشارکت فراگیر کودکان و راهکارهای خلاقانه آن‌ها در طراحی و ساماندهی فضای باز مسکونی می‌تواند رضایت و رفاه کودکان و خانواده‌ها را با کمترین هزینه‌های اقتصادی به دنبال داشته باشد.
  • ترویج فضاهای دوستدارکودک به عنوان بستر رشد سالم جسمی- روان‌شناختی و آموزش کودکان (کنش‌گران فردا) در آن، زمینه‌های فرآیند یادگیری اجتماعی و انجام برنامه‌ریزی و اداره شهرها توسط مردم در آینده را فراهم می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the Compliance of Open Space of Residential Complexes with the Approach of "Child-Friendly City" And Its Promotion through Children's Participation (Case Study: Amin Residential Complex in Yazd City)

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Karimi 1
  • samaneh jalilisadrabad 2
1 M.A. student in Urban Planning, School of Architecture and Environmental Design, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran
2 Assistant Professor of Regional & Urban Planning, School of Architecture and Environmental Design, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran
چکیده [English]

Background: In the past, the open space and yards in houses provided possibility for children to play, do activities and connect with nature; But lifestyle changes and the prevalence of apartment living have posed challenges to children's physical and mental health, such as social isolation, inactivity, and disconnection from nature. In this situation, proper design of open spaces in residential complexes can replace the yard and open space in the past.
Objectives: Due to the importance of open space of residential complexes in the healthy physical and psychological growth of children, this research seeks to investigate the compliance of open space of Amin residential complexes with the approach of "child-friendly city" and its promotion through children's participation.
Methodology: This research is applied. The content analysis method used 30 interviews with parents and children and 30 drawings drawn by children in the age range of 7-12 years. The interviews were conducted based on the conceptual model derived from literature and background.
Results: In the case study, safety, space, and land use categories are the most considered and repeated, but the child's activity and participation have the least repetition. Also, the concepts of communication with nature, green space and play space for group games have the most attention and interest among children.
Conclusion: Based on analysis of findings and Children's participation, development of green play, and teaching spaces in the open space of residential complexes, designing children's transit routes, development of participatory activities between adults, and children, and provision of essential and required services for children in residential complexes can develop, and improve the child's friendly open space.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child Friendly City
  • Open space
  • Open space of residential complex
  • Amin Residential Complex
آزموده، مریم. (1391). معماری و طراحی برای کودکان. تهران: نشر علم و دانش.
بهروزفر، فریبرز و رازجویان، محمود. (1380). مبانی طراحی فضاهای باز نواحی مسکونی در تناسب با شرایط جسمی و روانی. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
خاک­زند، مهدی و بقالیان، آلاله. (1394). بررسی عوامل موثر بر ارتقا تعاملات اجتماعی در فضای باز و نیمه‌باز مجتمع‌های مسکونی (نمونه موردی: مجتمع مسکونی منطقه 22).  انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، 7(11)، 19-28.
دریسکل، دیوید. (2002).  ایجاد شهرهای بهتر با کودکان و جوانان: راهنمایی برای مشارکت و پژوهش مشارکتی. ترجمه مهرنوش توکلی و نوید سعیدی رضوانی. (1387). تهران: انتشارات دیبایه.
دفتر برنامه‌ریزی و مدیریت توسعه شهری. (1396). دستورالعمل ایجاد شهرهای دوستدار کودک. تهران: سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
صادق صابری، محمدجواد، قدرجانی، راضیه و حاجیان زیدی، مهرداد. (1395). طراحی فضای کنش اجتماعی کودکان در محوطه باز مجتمع‌های مسکونی با رویکرد خلاقیت و تعاملات اجتماعی. مطالعات هنر و معماری، 13، 13-27.
عینی فر، علیرضا. (1379). عوامل انسانی- محیطی مؤثر در طراحی مجتمع‌های مسکونی. نشریه علمی-پژوهشی هنرهای زیبا، 8، 109-118.
عینی فر، علیرضا و قاضی زاده، سیده ندا. (1389). گونه شناسی مجتمع‌های مسکونی تهران با معیار فضای باز. نشریه آرمانشهر، 3(5)، 35-46.
کربلایی حسینی غیاثوند، ابوالفضل و سهیلی، جمال‌الدین. (1393). بررسی ویژگی‌های شهر دوست‌داشتنی از نگاه کودکان، مطالعه موردی: منطقه 2 شهرداری قزوین. مجله علمی- پژوهشی مطالعات شهری، 9، 59-68.
 کریمی آذری، امیررضا، حسینی، سید باقر، صالح صدق پور، بهرام و حسینی دهشیری، افضل السادات. (1395).  اصول طراحی فضای مسکونی با رویکرد ارتقاء خلاقیت کودکان 3-7 ساله در ایران (نمونه موردی: شهر تهران – منطقه 4). مجله علمی- پژوهشی باغ نظر، 13(41)، 19-34.
کیانی، اکبر و اسماعیل‌زاده کواکی، علی. (1391). تحلیل و برنامه‌ریزی شهر دوستدار کودک از دیدگاه کودکان (مطالعه موردی: قوچان). مجله علمی- پژوهشی باغ نظر، 9(20)، 51-61.
محمدزاده، رحمت. (1390). بررسی کیفیت عوامل فضایی و کالبدی فضاهای باز مجتمع‌های مسکونی شهر جدید سهند. نشریه هنرهای زیبا، 3(47)، 29-38.
نوذری، شعله. (1383). مبانی طراحی فضاهای باز محله‌ها مسکونی متناسب با شرایط جسمی و روانی سالمندان. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
نوروزیان ملکی، سعید. (1392). معیارهای طراحانه ارتقای سرزندگی محلات مسکونی (واحدهمسایگی بانشاط و سرزنده). پایان نامه منتشرنشده دکترا. دانشگاه علم و صنعت ایران، دانشکده معماری و شهرسازی، گروه معماری.
هاشم‌پور، پریسا، مدقالچی، لیلا و علمی، زهره. (1398). شاخص‌های کالبدی اجتماع‌پذیری برای سالمندان در مجتمع‌های مسکونی. مجله علمی- پژوهشی مدیریت شهری، 18(55)، 65-78.
Azmoodeh, M. (2012). Architecture and design for children. Tehran: science and knowledge. (In Persian)
Behrooz Far, F., & Razjooyan, M. (2001). Basics of designing open spaces in residential areas in accordance with physical and mental conditions. Tehran: Building and Housing Research Center. (In Persian)
Brown, C., de Lannoy, A., McCracken, D., Gill, T., Grant, M., Wright, H., & Williams, S. (2019). Special issue: child-friendly cities. Cities and Health, 3(1-2), 1-7.
Corsi, M. (2004). The child friendly cities initiative in Italy. Environment and urbanization, 14(2), 140-169.
Danenberg, R., Doumpa, V., & Karssenberg, H. (2018). The city at eye level for kids. Amsterdam: Stipo Publishing.
Driskell, D. (2002). Creating better cities with children and youth: a manual for participation (M. Tavakoli & N. Saeedi Rezvani, Trans.). Tehran: Dibayeh Press. (In Persian)
Einifar, A. (2000). Human-environmental factors affecting the design of residential complexes. Journal of Fine Arts, 8, 109-118. (In Persian)
Einifar, A., & Ghazizadeh, S. N. (2010). Typology of Tehran residential complexes with open space criteria. Journal of Armanshahr, 3(5), 35-46. (In Persian)
Gehl Institute. (2017). Space to grow: 10 principles that support healthy, happy families in a playful, friendly city.
Gill, T. (2019). Designing cities for outdoor play. Encyclopedia on early childhood development. Online publication.
Goldfeld, S., Villanueva, K., Tanton, R., Katz, I., Brinkman, S., Giles-Corti, B., & Woolcock, G. (2019). Creating community indicators for early childhood development: challenges and innovations from the kids in communities study. Cities & health, 3(1-2), 68-77.
Hashempour, P., Madghalchi, L., & Elmi, Z. (2019). Physical characteristics of socialization for the elderly in residential complexes. Journal of Urban Management, 18(55), 65-78. (In Persian)
Jansson, M., Sundevall, E., & Wales, M. (2016). The role of green spaces and their management in a child-friendly urban village. Urban forestry and urban greening, 18, 228–236.
Kaboom. (2017). the state of play. Available from: https:// kaboom.org.
Karbalaei Hosseini Ghiasvand, A., & Soheili, J. (2014). A study of the characteristics of a city that is lovable from the children's point of view, a case study: District 2 of Qazvin Municipality. Journal of Urban Studies, 9, 59-68. (In Persian)
Karimi Azari, A., Hosseini, S. B., Saleh Sadeghpour, B., & Hosseini Dehshiri, A. (2016). Principles of residential space design with the approach of promoting the creativity of 3–7-year-old children in Iran (Case study: Tehran - Region 4). Bagh_e Nazar Journal, 13(41), 19-34. (In Persian)
Kemple, K. M., Oh, J., Kenney, E., & Smith-Bonahue, T. (2016). The power of outdoor play and play in natural environments. Childhood education, 92(6), 446–454.
Khak Zand, M., & Baqalian, A. (2015). Investigating the factors affecting the promotion of social interactions in the open and semi-open space of residential complexes (case study: residential complex of District 22). Iranian Scientific Association of Architecture and Urban Planning, 7(11), 19-28. (In Persian)
Kiani, A., & Esmailzadeh Kavaki, A. (2012). Planning Child-Friendly City (CFC) from children’s perspective (Case study: Quchan). Bagh_e Nazar Journal, 9(20), 23_34. (In Persian)
Krishnamurthy, S. (2019). Reclaiming spaces: child inclusive urban design. Cities & Health, 3(1-2), 86-98.
Mohammadzadeh, R. (2011). Investigating the quality of spatial and physical factors of open spaces of residential complexes in Sahand New City. Journal of Fine Arts, 3(47), 29-38. (In Persian)
Niekerk, F. (2012). The sustainable city is not often child-friendly. Dilemmas for child-friendly spatial planning. Rooilijn, 45(1), 44–51. (In Dutch)
Nowruzian Maleki, S. (2013). Design criteria for improving the vitality of residential areas (and the happy and lively location). (Unpublished doctoral dissertation). Iran University of Science and Technology. (In Persian)
Nozari, Sh. (2004). Basics of designing open spaces in residential neighborhoods appropriate to the physical and mental condition of the elderly. Tehran: Building and Housing Research Center. (In Persian)
Riggio, E. (2002). Child friendly cities, Good governance in the best interests of the child. Journal of Environment & Urbanization, 14(2), 45-58.
Sadegh Saberi, M., Ghadrjani, R., & Hajian Zaidi, M. (2016). Designing a space for children's social action in the open area of residential complexes with a creative approach and social interactions. Art and Architectural Studies, 13, 13-27. (In Persian)
Stoneham, A., & Aitken, J. (2008). Statement of recognition of Penrith cities aboriginal and Torres Strait Islander cultural heritage. Australia: Penrith City Council.
UNICEF. (2018). A guide to cities and Child Friendly local communities.
Urban Development Planning and Management Office. (2017). Instructions for creating child-friendly cities. Tehran: Organization of Municipalities and Villages of the country. (In Persian)
Wright, H., Hargrave, J., Williams, S., & zu Dohna, F. (2017). Cities alive: Designing for urban childhoods. London: Arup.