بازخوانش ساحت های هستی شناختی زیست‌پذیری (زیست‌پذیری یک "مقوله غالب از گفتمان شهری")

نوع مقاله : مقالات نظری و بنیادی

نویسندگان

1 استادیار گروه هنر و معماری دانشگاه پیام نور تهران، ایران

2 دکتری برنامه ریزی شهری و کارشناس پژوهشکده چشم انداز و آینده پژوهی، تهران ، ایران

چکیده

بیان مسئله: تفکیک و تصریح مرزهای مفهومی زیست­پذیری با مفاهیم کیفیت زندگی، پایداری و رفاه به دلیل تشابهات و تفاوت‌­های مفهومی مختلف ابهام‌آمیز است. اصطلاحاتی از این دست اغلب بدون تعریف یا زمینه مطالعاتی کافی استفاده می‌­شوند. در نتیجه، این اصطلاحات به معنای واقعی هر آنچه پژوهشگران خودشان از آن‌ها به شناخت مفهومی رسیدند، تعریف شده و اجماع غیرممکن است. این سردرگمی با این واقعیت زیاد می­‌شود که بسیاری از این اصطلاحات غالباً به‌جای یکدیگر استفاده می‌­شوند. بنابراین بازخوانش هستی­شناختی زیست­‌پذیری برای جلوگیری از سردرگمی موجود پژوهشگران در تقابل و تعامل با این مفاهیم ضروریست. لذا هرگونه خلط مفهومی در ساحت­‌های شناخت زیست‌­پذیری می­‌تواند در بنیان­‌های علمی و فلسفی شناخت و نتایج تجربی­تر سبب نوعی کژفهمی گردد.
هدف: پژوهش حاضر با هدف بازخوانش هستی­ شناختی زیست­‌پذیری در مطالعات شهری انجام‌گرفته است.
روش: نوشتار حاضر از نوع تحقیق توسعه‌­ای-اکتشافی است، با مدد از روش کیفی و به واسطه مرور اسناد کتابخانه‌­ای و از طریق توصیف، تحلیل، بسط آرا، گفتمان‌­ها­ و رویکردهای نظری، در پی بازخوانش ساحت‌­های هستی شناختی زیست‌­پذیری است. بنابراین، به استنباط مفاهیم چیســتی و هســتی‌­شناختی زیست‌­پذیری، با مراجعه به متون این حوزه و منابع مرتبط با آن، به دریافت مفاهیم و تحلیل آن‌­ها می‌­پردازد.
یافته‌ها: نتایج پژوهش حاضر نشان داد زیست­‌پذیری یک فرامفهوم برای کیفیت زیست‌محیطی و زیرمجموعه­‌ای از پایداری است که مستقیماً بر ابعاد فیزیکـی، اقتصادی و روانی زندگی مردم تأثیر می­‌گذارد و دربرگیرنده مجموع‌ه­ای از ویژگی‌های اکتسابی محیط است که آن را به مکانی مطلوب، مناسب و جذاب برای زندگی، کار و بازدید همه مردم تبدیل می‌­کند.
نتیجه­‌گیری: به نظر می­‌رسد که ماتریالیسم و ​​مدرنیسم بر مفهوم بنیادی زیست‌پذیری تأثیر گذاشتند و در ادامه این مفهوم با قرار گرفتن در هسته ارزش‌­های پساماتریالیستی به‌عنوان یک سیستم و جنبش ارزشی علاوه بر برآورد ساختن نیازهای مادی ساکنین (مانند امنیت، معیشت و سرپناه)، برای انتقاد و مقابله با افراط در سیاست‌­های حاکم بر رشد شهری و نظریه کارکردگرایی مدرن استفاده شده است. از این رو، زیست‌پذیری به‌عنوان یک گفتمان متقابل از شهر "عادلانه"، "خوب" یا "حق به شهر" برای طرفداری و دفاع از طبقات فرودست که توسط گفتمان‌های غالب شهری به حاشیه رانده شده‌اند، ایجاد شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Rereading the Ontological Areas of Livability (Livability is a "Dominant Category of Urban Discourse")

نویسندگان [English]

  • Saman Abizadeh 1
  • Majid Akbari 2
1 Assistant Professor, Department of Art and Architecture, Payame Noor University (PNU), Tehran, Iran
2 Ph.D Department of Geography and Urban Planning, Payam noor University of Iran, Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Background: Separating and clarifying the conceptual borders of livability with the concepts of quality of life, sustainability and welfare is ambiguous due to the similarities and differences of various concepts. Such terms are often used without sufficient definition or study context. As a result, these terms are defined in the true meaning of whatever the researchers themselves have conceptually understood and reached, and consensus is impossible. This confusion is compounded by the fact that many of these terms are often used interchangeably. Therefore, the ontological re-reading of livability is necessary to prevent the existing confusion of researchers in confronting and interacting with these concepts. Therefore, any conceptual confusion in the fields of knowledge of livability can cause a kind of misunderstanding in the scientific and philosophical foundations of knowledge and more experimental results.
Objectives: The current research was carried out with the aim of ontological rereading of livability in urban studies.
Method: The present article is a developmental-exploratory research, with the help of the qualitative method and through the review of library documents and through the description, analysis and expansion of opinions and discourses and theoretical approaches, in the pursuit of re-reading the areas of existence.
Result: The results of this study showed that livability is a meta-concept for environmental quality and a subset of sustainability that directly affects the physical, economic and psychological aspects of people's lives and includes a set of acquired characteristics of the environment that make it It makes it a desirable, convenient and attractive place for all people to live, work and visit.
Conclusion: It seems that materialism and modernism influenced the fundamental concept of livability and further this concept by being in the core of post-materialist values as a value system and movement to estimate material needs (such as security, livelihood and Shelter) and criticized and countered the excesses in the policies governing urban growth and used the theory of modern functionalism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ontological
  • Livability
  • Quality of life
  • Well-being
  • Sustainability
اکبری، مجید. (1401). ارائه‌ الگوی زیست‌پذیری منطقه 22 کلان‌شهر تهران با رویکرد شهر انسانی. رساله دکتری منتشرنشده. دانشگاه پیام نور، دانشکده علوم اجتماعی، گروه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری.
اکبری، مجید؛ بوستان احمدی، وحید؛ موسوی، سید چمران و حاجی پور، نازنین. (1397). ارزیابی وضعیت زیست­پذیری مناطق کلان‌شهر شیراز از منظر شهروندان. برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 10(37)، 124-154.
خزاعی­نژاد، فروغ. (1394). تحلیل زیست پذیری در بخش مرکزی شهر تهران مورد پژوهش: محله‌های منطقه 12. رساله دکتری منتشرنشده. دانشگاه خوارزمی، گروه جغرافیا.
خضرلو، آرام و عابدینی، اصغر. (1401). مطالعه تطبیقی زیست­پذیری در بافت جدید و قدیمی شهرها (نمونه مورد مطالعه: شهر ارومیه). فصلنامه مطالعات شهری، 11(42)، 35-48.
رفیع­پور، سعید. (1395). تبیین آینده­های بدیل شهر پایدار با تأکید بر اخلاق زیست‌محیطی- مطالعه موردی: کلان­شهر تهران. رساله دکتری منتشرنشده. دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر، گروه شهرسازی.
سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ تولایی، سیمین؛ رفیعیان، مجتبی؛ زنگانه، احمد و فرخی نژاد، فروغ. (1395). زیست‌پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص‌ها. نشریه پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 4(1)، 27-50.
علی‌اکبری، اسماعیل و اکبری، مجید. (1396). مدل­سازی ساختاری تفسیریِ عوامل مؤثر بر زیست­پذیری کلان‌شهر تهران. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 21(1)، 1-31.
علی‌اکبری، اسماعیل؛ مرصوصی، نفیسه و اکبری، مجید. (1399). آسیب‌‌‌شناسی فراروش پژوهش‌‌های زیست‌‌پذیری در مقیاس کلان‌‌شهرهای ایران. فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 28(106)، 65-97.
علی‌اکبری، اسماعیل؛ مرصوصی، نفیسه و اکبری، مجید. (1400). طراحی مدل عوامل مؤثر بر زیست پذیری کلان‌شهرهای ایران با روش متاترکیب. فصلنامه مجلس و راهبرد، 10(35)، 85-106.
زالی نادر, & قنبری هفت چشمه ابوالفضل. بررسی و تحلیل نگرش های جغرافیایی در توسعه منطقه ای و تطبیق آن با ویژگی های استان آذربایجان شرقی.‎ مجله علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز، سل دهم، شماره 15، صفحات 98-77