واکاوی اثرات فرم شهری بر سلامتی شهروندان، نمونه موردی: مناطق 3 و 4 شهر ارومیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکده معماری، شهرسازی و هنر، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

2 استادیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری، شهرسازی ,و هنر ، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

3 استادیار گروه معماری، دانشکده معماری ، شهرسازی و هنر ، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

   رشد سریع شهرنشینی و گسترش فیزیکی شهرها در دهه‌های اخیر با پیامدهای منفی بسیاری در ابعاد مختلف همراه بوده است. یکی از مهم‌ترین این پیامدها، کاهش سلامتی شهروندان تحت تأثیر عواملی همچون وابستگی به خودروی شخصی، کاهش پیاده مداری (به‌عنوان فعالیت بدنی روزانه) و توزیع نامناسب فعالیت‌ها است. در این راستا، موضوع سلامت در شهر در سال‌های اخیر موردتوجه قرارگرفته است. تحقیقات نظری بیانگر آن است که فرم شهری که شامل مجموعه‌ای از ویژگی‌های کالبدی و غیر کالبدی در شهر است، در کاهش یا افزایش سلامتی ساکنین مؤثر است. ازاین‌رو، هدف این تحقیق، بررسی رابطه بین فرم شهری و سلامتی شهروندان در شهر ارومیه است. به‌عبارت‌دیگر، این تحقیق به دنبال آن است تا مهم‌ترین عناصر فرم شهری با تأکید بر میزان فشردگی و پراکندگی مناطق شهر ارومیه را شناسایی کند که بر سلامت عمومی تأثیر بیشتری دارند. روش این تحقیق به‌صورت توصیفی و تحلیلی و همچنین توسعه‌ای – کاربردی است. جمع‌آوری اطلاعات نیز بر اساس مطالعات اسنادی و پیمایش (توزیع پرسش‌نامه میان ساکنین مناطق 3 و 4 شهر ارومیه) است. برای تحلیل از روش تاپسیس استفاده می‌شود. نتایج این تحقیق نشان داد که در میان عوامل یازده‌گانه فرم شهری در سه دسته زیست‌محیطی، اجتماعی و کالبدی، مهم‌ترین عامل مؤثر بر سلامتی شهروندان، میزان فشردگی بافت است و پس‌ازآن اختلاط کاربری، کیفیت فضاهای پیاده، کیفیت هوا و کیفیت فضاهای سبز در رتبه‌های بعدی قرار دارند. نتایج تحلیل تاپسیس نشان داد که طبق نظر ساکنین، وضعیت فعلی فرم منطقه 4، تأثیر بیشتری بر سلامتی شهری دارد و این نشان می‌دهد که فرم شهری فشرده (و عناصر آن) بر سلامت عمومی تأثیر بیشتری نسبت به فرم شهری پراکنده (منطقه 3) دارد. این یافته‌ها با مطالعات نظری صورت گرفته، سازگاری دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Investigation of the Urban Form Effects on Citizens’ Health, A Case Study: Regions of 3 and 4 in Urmia City

نویسندگان [English]

  • sahar basharatdeh 1
  • Ghader Ahmadi 2
  • sajjad akbari balderlu 3
1 Master Student, , faculty of architecture ,urban planning and art, University of Urumia, Urumia, Iran
2 Ph.D, Assistant Professor, Department of Urban Planning, Art & Architecture Faculty,University of Urmia, Urmia, Iran
3 Ph.D, Assistant Professor, Department of Architecture, , Art and; Architecture Faculty,,University of Urmia, Urmia, Iran
چکیده [English]

Rapid growth of urbanization and physical expansion of cities in the recent decades have been accompanied by many negative consequences in different aspects. One of these consequences is the reduction of citizens’ health under the effects of factors such as car dependency, reduction in walkability (as daily physical activity) and inappropriate distribution of activities. In this regard, the issue of health in city has been considered in the recent years. Theatrical studies show that the urban form, which includes a set of physical and non-physical features in the city, affects the increase or decrease of residents’ health. So, the goal of this study is an investigation on the relation between urban form and citizens’ health in Urmia city. In another word, this research wants to recognize the most important elements of urban form which have more effects on public health. The method of this study is descriptive- analytical and also practical- developmental. Data collection is based on documentary studies and survey (distributing a questionnaire among the residents of region 3 and 4). For analysis, TOPSIS method is used. The results of this study showed that among eleven urban form elements in three environmental, social and physical categories, the amount of fabric compactness is the most effective factor on the citizens’ health and after that, there are mixed-use, the quality of pedestrian space, the air quality and the quality of green spaces. The results of TOPSIS analysis showed that according to the residents’ perspectives, the current situation of form in region 4 has more effects on urban health and this show that urban compact form (and its elements) has more effects on public health in comparison with urban sprawl (region 3). These findings are compatible to the theatrical studies. According to the successful pattern of dense development in Urmia city, it is necessary for the health of the citizens Urban planners pay more attention to this aspect of development and development policies of this type of development process to provide.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Form
  • Urban Health
  • Healthy City
  • Urmia City
احمدی، قادر؛ عزیزی، محمدمهدی و زبردست، اسفندیار. (1389). بررسی تطبیقی پراکنده‌رویی در سه شهر میانی ایران‎ ‎‎(نمونه موردی: شهرهای اردبیل، سنندج، کاشان). نامه معماری و شهرسازی، 3(5)، 25-44.
بحرینی، سیدحسین و خسروی، حسین. (1389). معیارهای کالبدی-فضایی مؤثر بر میزان پیاده‌روی، سلامت و آمادگی جسمانی. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 2(43)، 5-16.
ثقفی اصل، آرش؛ زبردست، اسفندیار و ماجدی، حمید. (1392). کاربرد تکنیک تاپسیس در رتبه‌بندی پروژه‌های طراحی شهری تهران با رویکرد سنجش تحقق‌پذیری. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 18(4), 69-78.
حامدی، علیرضا؛ درسخوان، رسول و فرامرزی اصل، مهسا. (1398). چارچوب عملیاتی تبیین و اندازه‌گیری شاخص‌های پراکنده رویی شهری با کاربست تجربیات جهانی مورد مطالعه: شهر ارومیه. صفه، 29(2)، 117-142.
حکیمیان، پانته آ. (1394). فضاهای شهری سلامت‌محور: ویژگی‌های کالبدی تأثیرگذار بر چاقی افراد. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 8(15)، 215-224.
زبردست، اسفندیار و حبیبی، سارا. (1388). بررسی پدیده پراکنده‌رویی و علل آن در شهر زنجان. نشریه معماری و شهرسازی هنرهای زیبا، 1(38)، 115-123.
زبردست، اسفندیار و شاد زاویه، هادی. (1390). شناسایی عوامل مؤثر بر پراکنده‌رویی شهری و ارتباط آن با ساختار فضایی شهر؛ نمونه مورد مطالعه: شهر ارومیه. نامه معماری و شهرسازی، 7، 89-112.
زمان­زاده دربان، زمزم. (1397). تحلیل ابعاد پایداری در پروژه­های شهر سالم و ارائه راهکارهای تحقق­بخشی در ایران. مدیریت شهری، 50، 215-235.
زیاری، کرامت­الله و جانبابانژاد، محمدحسین. (1391). اصول و معیارهای شهر سالم. سپهر، 21(82)، 50-56.
شیخ‌زاده، فرزانه؛ محمدی، محمود و شاهیوندی، احمد. (1397). تدوین الگوی برنامه‌ریزی راهبردی محله محور با تأکید بر رویکرد شهر سالم (مطالعه موردی: محله ساربان شهر بجنورد). جغرافیا و توسعه فضای شهری، 5(1)، 93-111.
عابدینی، اصغر و خلیلی، امین. (1396). سنجش پراکنده رویی شهری با استفاده از داده‌های فضایی- زمانی، نمونه موردی: شهر ارومیه. فصلنامه مطالعات شهری، 7(25)، 63-76.
قرائی، آزاده؛ زبردست، اسفندیار و ماجدی، حمید. (1397). تبیین ارتباط میان فرم شهر و پایداری اجتماعی (مطالعه موردی: مناطق 22گانه شهر تهران). برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 5(3)، 79-93.
الکساندر، کریستوفر. (1964). یادداشت­هایی بر ترکیب فرم. ترجمه سعید زرین­مهر. (1395). تهران: انتشارات روزانه.
کلانتری، خلیل. (1394). مدل‌های کمی در برنامه‌ریزی (منطقه‌ای، شهری و روستایی). تهران: دانشگاه تهران.
لینچ، کوین. (1981). تئوری شکل شهر. ترجمه حسین بحرینی. (1393). تهران: دانشگاه تهران.
محمدی ده چشمه، مصطفی؛ پرویزیان، علیرضا و علیزاده، مهدی. (1396). استخراج و سنجش شاخص‌های شهر سالم در مناطق هشت‌گانه شهر اهواز. فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 8(29)، 161-178.
محمدی، شادیه و نسترن، مهین. (1394). تحلیلی بر ارتباط فرم شهر و سلامت عمومی: با تأکید بر الگوهای حرکتی ساکنان. در سومین کنگره بین­المللی عمران، معماری و توسعه شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
مؤمنی، منصور و شریفی سلیم، علیرضا. (1394). مدل‌ها و نرم‌افزارهای تصمیم‌گیری چند شاخصه. تهران: مؤلف.
مهندسین مشاور طرح و آمایش. (1395). گزارش طرح تفصیلی منطقه 3 شهر ارومیه. شهرداری ارومیه.
مهندسین مشاور طرح و آمایش. (1395). گزارش طرح تفصیلی منطقه 4 شهر ارومیه. شهرداری ارومیه.
مهندسین مشاور طرح و آمایش. (1398). خلاصه گزارش طرح تفصیلی یکپارچه شهر ارومیه. شهرداری ارومیه.
نسترن، مهین و محمدی، شادیه. (1397). سطح‌بندی محلات شهری در برخورداری از شاخص‌ قابلیت پیاده‌روی (نمونه مطالعاتی: محلات منطقه یک کلان‌شهر رشت). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 13(4)، 893-912.