تبیین ابعاد و مولفه های موثر بر شکل گیری تصویر ذهنی از شهرها با بهره گیری از ابزار مرور نظام مند و فراتحلیل

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

2 استادیارگروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

بیان مسئله: تصویرسازی ذهنی همواره نقش محوری و اساسی در بحث عملکرد ذهنی در شهرها داشته است. یکی از رویدادهای ذهنی اولیه انسان است که به وی امکان می­ دهد برای آینده در شهر برنامه­ ریزی، مسیریابی و تصمیم گیری کند. مفهوم تصویرذهنی، اگرچه به عنوان یکی از موضوعات اصلی در حوزه معماری و شهرسازی مطرح بوده اما در عین حال کمتر به عنوان یک متغییر مستقل و کاربردی بررسی شده است. درک تصویر شهر در ذهن بخش مهمی از مطالعات در مورد خوانایی شهر است که به دلیل خلاء مطالعات در حوزه تصویرپذیر بودن شهرها و نحوه شکل­گیری تصویرذهنی از آن ضرورت دارد از منظرهای گوناگون مورد واکاوی قرار گیرد.
هدف: هدف پژوهش تبیین ابعاد و مولفه های موثر بر شکل­گیری تصویر ذهنی از شهرها با بهره گیری از ابزار مرور نظام مند و فراتحلیل می­ باشد، ایجاد تصویر ذهنی ماندگار از شهرها برای مخاطبان با به کارگیری و بررسی عوامل محیطی و فردی موثر بر آن.
روش: به منظور بررسی هدف پژوهش از روش فراتحلیل استفاده قرار شده است و مقالات علمی-پژوهشی فارسی و انگلیسی (بدون در نظر گرفتن محدودیت های مکانی و زمانی) جامعه آماری پژوهش را تشکیل داده است.
یافته‌ها: ابعاد فرهنگی (رویداد محور بودن فضاها، تداوم خاطره جمعی، تعریف هسته فرهنگی)، ابعاد کالبدی (خوانایی و جهت یابی مطلوب، نشانه­های کالبدی)، ابعاد فردی (ویژگی­های شخصیتی، تجربه­های پیشین)، ابعاد عملکردی (تنوع عملکردی، کاربری های منحصر به فرد)، ابعاد ذهنی (غنای حسی، گذر زمان)، ابعاد ارزشی (ارزش های تاریخی و اعتقادی) و ابعاد معنایی (تداوم معنای تاریخی، حس مکان) بیشترین تاثیر را در شکل­گیری تصویر ذهنی از شهرها دارد.
نتیجه­ گیری: دستاورد نهایی این پژوهش چهارچوب نظری از ابعاد و مولفه ­های موثر بر شکل­گیری تصویرذهنی از شهرها در جهت ارتقای تصویرپذیربودن آن­ها است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Explaining the dimensions and components affecting the formation of the mental image of cities by using the tool of systematic review and meta-analysis

نویسندگان [English]

  • Mana Vahidbafandeh 1
  • Javad Imani Shamloo 2
1 Master student of Urban design, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Introduction: Mental imagery has always played a central and essential role in the discussion of mental performance in cities. It is one of the primary mental events of a human being that allows him to plan, route and make decisions for the future in the city.
Methods: In this research, recent studies in the field of mental imagery and its surrounding topics have been analyzed based on the Prism guidelines for systematic review and meta-analysis.
Results: In various parts of the research, it was tried to analyze the main factors related to the field of mental image formation of cities from different points of view. Finally, after analyzing and categorizing the thoughts of many theorists, the conclusion was reached that various dimensions can have an impact on this important issue according to the environmental and contextual conditions. In total, nine main and influential dimensions including physical, cultural, functional, environmental, value, semantic, socio-political, individual, and mental dimensions were identified. The basis of its division is the frequency or the amount of repetition in the researches.
Discussion: Regarding the dispersion of research conducted in Iran, the highest amount of studies was in Tehran with 40%, followed by Rasht and Mashhad, which included 20% and 10% of the total volume, respectively. From Iran (English sources) in France and Germany, there is more study dispersion. In addition, in Russia, China and India, studies in the field of mind and city have increased significantly in the past years, and studies have been conducted on urban branding and mental imagery.
Conclusion: This research started by examining the concept of mental imagery with an emphasis on urban science, which is considered only a part of the big world of urban imagery studies. Although mental imagery is an interwoven and complex issue due to its relationship with mental elements, but this concept is quite clear that the way mental imagery is formed in the mind consists of several layers, each of which has a significant impact on each other and cannot be separated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental perception
  • human mind
  • mental imagery
  • city imagery
اسماعیلدخت, م. (1396). مداخلات دیدگاه حاکم بر زیبایی‌شناسی خیابان زند شیراز در سه دوره تاریخی. فصلنامه هنر و تمدن شرق, 43-54.
شجاعی وند, ب., روستایی, ش., و اصغری زمانی, ا. (1401). ارزیابی تطبیقی سلسله مراتب تصویر ذهنی مردان و زنان از فضاهای شهری، مورد منطقه 8 تبریز. فصلنامه آمایش محیط, 45-68. doi:20.1001.1.2676783.1401.15.59.3.8
ابراهیمی قربانی, ف., رنجبر , ا., و عندلیب, ع. (1400). شناسایی استراتژی‌های بازآفرینی فرهنگ مبنا در محدوده‌های تاریخی شهرهای ایران؛ مورد مطالعه: محلة فیض‌آباد کرمانشاه. باغ نظر, 105-120. doi:10.22034/BAGH.2020.226057.4511
آزاد , ز., و پرتوی, پ. (1391). بررسی تطبیقی جایگاه میادین تهران در حفظ و ارتقای خاطره جمعی شهروندان (نمونه موردی: میدان تجریش و میدان بهارستان). فصلنامه مطالعات شهری.
آزیتا , ب., مینو, ق., و مینا , ح. (1397). واکاوی نقش تصاویرذهنی در ایجاد حس تعلق در محلات (مطالعه موردی: محله شتربان شهر تبریز). فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای), 207-228. doi:20.1001.1.22286462.1397.9.1.13.3
اسدپور, ع., برزگر, پ., و کشاورزی, ن. (1395). تصویر ذهنی کودکان از منظر خیابان‌های شهری. فصلنامه مطالعات شهری, 27-40.
براتی, ن., نیک پیما, م., مائده, م., خوش‌روش, ش., & نیکمرد نمین, س. (1402). پریش‌خوانی شهری؛ مفهومی نو در ادراک و خوانایی شهر. نامه معماری و شهرسازی, 81-103.
پورجعفر, م., بمانیان , م., تقوایی, ع., و منتظرالحجه, م. (1390). درآمدی بر گونه شناسی کالبدی نشانه های شهری در نقشه های ادراکی شهروندان (مطالعه موردی: شهر یزد). نامه معماری و شهرسازی, 129-145. doi: 10.30480/AUP.2012.167
حاجی احمدی همدان, آ., ماجدی , ح., و جهانشاهلو , ل. (1397). معیارهای موثر بر شکل گیری تصویر ذهنی زنان از فضای شهری مطلوب (مطالعه موردی: شهر تهران). فصلنامه مطالعات شهری, 3-16. doi: 10.34785/J011.2018.012
صدیقه, ا., حبیب, ف., و ذبیحی, ح. (1399). شناسایی و اولویت بندی معیارهای هویت شهر مبتنی بر تصویرذهنی اولیه و ثانویه گردشگران (مطالعه تجربی: شهر بابلسر). فصلنامه علمی پژوهشی گردشگری و توسعه, 185-198. doi:10.22034/JTD.2020.196383.1791
طباطبایی نسب, س., و ماه آورپور, ف. (1396). مدلسازی ساختاری عوامل موثر بر شهرت مقصد گردشگری و تاثیرآن بر ارزش ویژه برند مقصد (مطالعه موردی: شهراصفهان). نشریه گردشگری شهری, 71-86. doi:10.22059/JUT.2017.61998
کلانتری خلیل آباد, ح., مبینی, ح., و حقی, م. (1393). میزان انطباق ساختار اصلی شهر مشهد با تصویر ذهنی زائران. فصلنامه هنر و معماری.
گلکار, ک. (1387). محیط بصری شهر؛سیر تحول از رویکرد تزیینی تا رویکرد پایدار. فصلنامه علوم محیطی.
نظیف, ح., و مطلبی, ق. (1398). ارائۀ مدل مفهومی از خوانایی با تکیه بر تصور ذهنی. باغ نظر, 69-76. doi:10.22034/BAGH.2019.187359.4156
هنرمند, ا., و حنایی, ت. (1400). نقش معنای مکان در شکل گیری تصویرذهنی گردشگران(مطالعه موردی:محله جنت شهرستان مشهد). گردشگری و توسعه. doi: 10.22034/JTD.2020.224085.1997
وحیدبافنده, م., و ایمانی شاملو, ج. (1402). تدوین شاخص های بازطراحی جداره محورهای تاریخی از منظر رخداد معنا و بازآفرینی تصویر ذهنی شهروندان: مرور سیستماتیک. گفتمان طراحی شهری؛ مروری بر ادبیات و نظریه‌های معاصر.
وحیدبافنده, م., و ایمانی شاملو, ج. (1402). کاربست تکنیک فراتحلیل در شناسایی ابعاد و معیارهای موثر در طراحی جداره محورهای تاریخی با تاکید بر تصویر ذهنی شهروندان. مطالعات ساختار و کارکرد شهری. doi:10.22080/USFS.2023.4131