نقش فضا و کالبد در تحقق شهر خلاق ایرانی – اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد شهرسازی-برنامه‌ریزی شهری، دانشکده هنرومعماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

3 استادیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

شهر خلاق مرکز نوآوری، فناوری و تبدیل ایده به ثروت است. شهر خلاق مفهومی عمیق با دامنة تأثیرگذاری بالا و بر کلیه‌ جنبه­ها و ابعاد شهری تأثیرگذار است و از آن­ها تأثیر می­پذیرد. یکی از ابعاد تأثیرپذیر،  بعد محیطی و مکانی شهر است، بدین معنا که ساختار کالبدی شهر بایستی طوری باشد که جاذب افراد و تسهیل­کننده شرایط زندگی آنان باشد. در این صورت شهر محیطی مطلوب برای زندگی طبقه خلاق خواهد شد. برای سنجش میزان خلاقیت شهرها، شاخص­های مختلفی ارائه‌شده است که در تمامی آن­ها به کالبد و محیط شهری از یک‌سو و شرایط اجتماعی، فرهنگی جامعه از سوی دیگر تأکید شده است.هدف این پژوهش شناسایی نقش کالبد و فضا در شکل­گیری شهر خلاق ایرانی اسلامی می­باشد. برای این منظور با بهره­گیری از دیدگاه‌هایطلاب و اساتید علوم دینی به شناسایی آن دسته از عوامل کالبدی- فضایی که می‌تواند زمینه تحقق شهر خلاق ایرانی-اسلامی را در شهرهای ما فراهم کند، پرداخته‌ایم. این تحقیق مبتنی بر 230 پرسشنامه پنج گزینه‌ای لیکرت و مصاحبه عمیق می‌باشد که توسط طلاب علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان تکمیل شده است. داده‌های به­دست آمده با بهره­گیری از تحلیل عاملی تأییدی و تحلیل محتوا  در چهار دسته حقوق شهروندی زنان، گردشگری و ارتباطات، توسعه مراکز جدید، حمل‌ونقل و ترافیک مورد تجزیه ‌و تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان داد که 1) کالبد و محیط شهر خلاق می‌تواند حافظ حقوق بانوان و مناسب حضور آنان در محیط شهر باشد؛ 2) استقرار مراکز تفریحی و گردشگری متنوع و همراه با بهره­گیری از فرصت­ها و پتانسیل­های تاریخی سبب تقویت صنعت گردشگری و جذب طبقه خلاق می‌شود؛3) توسعه و پراکنش مناسب مراکز علمی پژوهشی نقش مهمی در تحقق شهر خلاق ایفا می‌کنند و 4) سیستم حمل­ونقل و شبکه­ی ارتباطی پایدار به عنوان بخش لاینفک کالبد شهری می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Role of Space and Physical Environment in Realizing Iranian-Islamic Creative City

نویسندگان [English]

  • Nooreddin Azimi 1
  • Soheila Rezaei Adaryani 2
  • Hassan Ahmadi 3
1 Associate Professor, UDepartment of Urban Planning, Faculty of art and Architecture, University of Guilan, Rasht, Iran
2 Masters student, Department of Urban Planning, Faculty of art and Architecture, University of Guilan, Rasht, Iran
3 Assistant Professor, Department of Urban Planning, Faculty of Art and Architecture, University of Guilan, Rasht, Iran
چکیده [English]

Creative cities are centers of innovation, technology, and transformation of ideas into wealth. Creative city is a concept with high impact, meaning that it affects – and is influenced by – all aspects and dimensions of the city. One of the impressible dimensions is the peripheral and spatial dimensions of the city, which means that the physical structure of the city should attract people and facilitate their living conditions. In this way, a city will be a desirable space for the life of the creative class. Various indicators have been presented to measure the creativity of cities, all of which emphasize the physical environment and the social and cultural conditions of the society. The purpose of this study is to identify the role of physical aspects and space in the formation of the Iranian-Islamic creative city. To this end, a questionnaire survey and in-depth interview with students and scholars of theology were used to identify the physical and environmental factors that could provide the ground to accomplish the creative city in the urban community of Iran. First, 230 five-item Likert-type questionnaires were completed by the participants of the study followed by 15 in-depth interviews with Isfahan scholars of theology. Confirmatory factor analysis and content analysis were used to analyze the data. The analysis was performed in four sections: Women''s civil rights, tourism and communication, development of new centers, and transportation and traffic. The results showed that: 1) The physical environment of the city should be designed to protect the women’s rights and suit their presence in the city; 2) the establishment of various recreation and tourism centers should  be in conjunction with the utilization of existing opportunities and historical potentials and strengthen the tourism industry and attract the creative class; 3) proper development and distribution of scientific centers will play an important role in realizing the creative city; 4) finally, the transportation system and the sustainable communication network should be an integral part of the urban environment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian-Islamic creative city
  • Space
  • physical environment
  • factor analysis
اسدی محل چالی، مسعود، 1392، شناخت­شناسی معماری و شهرسازی اسلامی در کنشی دوسویه با روح عصر ما، مجموعه مقالات منتخب دومین همایش ملی معماری و شهرسازی اسلامی، 6-7 آذر، 1663-1676، تبریز، دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
ابن بابویه، محمدبن علی، 1382، الخصال، ترجمه یعقوب جعفری، انتشارات نسیم کوثر، قم.
امام علی (ع)، 1388، نهج‌البلاغه، چاپ پنجم، ترجمه محمد دشتی، تهران، انتشارات پیام عدالت.
آهور، ایران و موسوی، سارا و موسوی، سپیده، 1393، بررسی نقش حمل­ونقل کابلی به عنوان وسیله حمل­ونقل عمومی شهری در کاهش ترافیک شهرهای بزرگ، آمایش محیط، سال 7، شماره 26، صص: 150-121.
بمانیان، محمدرضا و عظیمی، سیده فاطمه، 1389، انعکاس معانی منبعث از جهان­بینی اسلامی در طراحی معماری، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 2.
جاوید، محمدهادی و حسین­پور، سیدعلی و اکبری مطلق، مصطفی، 1392، شهر خلاق، برنامه­ریزی راهبردی، جلد 1، انتشارات طحان.
رضاییان قراگوزلو، علی و قادری، اسماعیل و میر عباسی، رمضان، 1391، برنامه‌ریزی شهر خلاق، تهران، انتشارات آذرخش
سیف‌الدینی، فرانک، میره، محمد و پورشیخانی، زهرا، 1386، جغرافیا، شهر و برنامه­ریزی شهری در بستر جهانی شدن، نشریه مسکن و انقلاب، شماره 110، صص: 75-62.
شبر، عبدالله، 1428، طبالأئمة علیهمالسلام، الارشاد، بیروت، لبنان.
صارمی گروی، سکینه و مجیدی، حسن، 1391، جایگاه و حقوق زن در نهج‌البلاغه، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال 4، شماره 13.
ضرغامی، اسماعیل، 1389، اصول پایداری اجتماعی مجتمع­های مسکونی در شهرهای ایرانی – اسلامی، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره دوم.
طباطبایی، محمدحسین، 1417، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، منشورات موسسه علمی، بیروت.
فتوحی مهربانی، باقر و کلانتری، محسن و رجایی، سید عباس، 1395، شهر خلاق و شاخص­های شهر خلاق ایرانی، فصلنامه علمی- پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، سال 14، شماره 51.
فرزین پاک، شهرزاد، 1389، شهر خلاق، مجله شهرداری­ها، شماره 100.
قربانی، رسول و حسین­آبادی، سعید و طورانی، علی، 1392، شهرهای خلاق، رویکردی فرهنگی در توسعه شهری، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال 3، شماره 11، صص 1-18.
کلینی، محمد بن یعقوب، 1369، اصول کافی، بنیاد محقق طباطبایی، قم.
گودرزی سروش، محمدمهدی و امین­زاده، بهناز و نقی­زاده، محمد، 1391، تجلی اندیشه اسلامی در شهر با حضور مدرسه در محله، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 7.
مجلسی، محمدباقر، 1361، بحارالانوار، نشر بیروت دارلاحیاء التراث العربی، قم.
موسوی، میرسعید و رضی­منش سرخاب، بابک، 1391، بازشناسی مفهوم شهر و شهرنشینی از منابع و تعالیم دینی. مجموعه مقالات همایش ملی معماری و شهرسازی ایرانی – اسلامی. همایش ملی معماری و شهرسازی ایرانی – اسلامی. 19-20 بهمن، 75-87، مشهد، موسسه آموزش عالی خاوران.
موسوی، میر نجف، 1393، رتبه­بندی محلات شهر سردشت از نظر حرکت به سوی خلاقیت با تأکید بر تحقق شهر خلاق با استفاده از تاپسیس و ANP، جغرافیا و آمایش شهری – منطقه­ای، شماره 10.
نقی­زاده، محمد، 1379، رابطه هویت «سنت معماری ایران» با «مدرنیسم» و «نوگرایی»، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 7.
 
Florida, Richard, 2005: Cities and the Creative Class, Routledge (New York, London).
Hall, Peter Geoffrey and StadtplanerRaumplaner. 1998. Cities in Civilization. Pantheon Books New York.
Hartley, John, Jason Potts and Trent MacDonald. (2012), "The CCI Creative City Index 2012."Cultural Science Journal 5(1):138.
Hospers, Gert – Jan &Dalm, Roy van (2005)."How to create a creative city? The viewpoints of Richard Florida and Jane Jacobs". Foresight. Vol. 7 Iss: 4 .p10.
Jacobs. Jane. 1969. "The Economy of Cities" The New York Times, 2003.
Kirk, Donald, 2010, Women friendly Seoul project, available at www.Biztechreport.com.
Landry, Charles. (2011), "The Creativity City Index" City, Culture and Society 2(3):173-176.
Landry, Charles and Franco Bianchini. (1995), the Creative City.Demos.
Musterd, Sako&Gritsai, Olga. (2012). the creative knowledge city in Europe: Structural conditions and urban policy strategies for competitive cities, European Urban and Regional Studies, vol. 20, 3: pp. 343-359. , First Published April 5, 2012.
Newman, Peter &R.KenworthyTJeffreyT 1989, Cities and Automobile Dependence, Publisher: Gower Publishing Company (January 1990).