ارزیابی شاخص‌های زیست‌پذیری شهری براساس ادراک ساکنان (نمونه موردی: شهر اهواز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استاد، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد علوم تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

زیست­پذیری شهری یک گفتمان نیرومند در توسعة شهری و طراحی شهری را منعکس می­کند که به­دنبال توجه به کیفیت زندگی در شهرها، موردتوجه قرارگرفته است. در معنای اصلی و کلی خود به مفهوم دستیابی به قابلیت زندگی بهتر است و درواقع همان دستیابی به کیفیت برنامه‌ریزی شهری خوب یا مکان پایدار است. بررسی زیست­پذیری بسیار بهتر از دیگران توسط اهالی آن سکونتگاه ادراک می‌گردد. هدف این پژوهش ارزیابی شاخص‌های زیست­پذیری شهری در شهر اهواز از دیدگاه ساکنان می‌باشد. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش تحقیق توصیفی- پیمایشی می‌باشد. با توجه روش نمونه‌گیری خوشه چندمرحله‌ای 8 محله از 8 منطقه به‌عنوان خوشه انتخاب گردید و برای برآورد حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد، حجم نمونه 384 نفر برآورد شده و نسبت آن در هر محله مشخص گردید. ابزار گردآوری داده­­ها پرسشنامه می­باشد. جهت بررسی زیست­پذیری شهری از 9 شاخص (امنیت، آموزش، اوقات فراغت، مشارکت، تعلق مکانی، درآمد و اشتغال، امکانات و خدمات زیربنایی، حمل‌ونقل و آلودگی) با 43 گویه استفاده‌شده است. به‌منظور وزن دهی شاخص‌ها از تکنیک آنتروپی شانون و برای رتبه‌بندی محلات ازنظر شاخص‌های زیست­پذیری شهری از تکنیک کوپراس بهره گرفته شد. در این پژوهش دو شاخص آلودگی و امنیت به‌عنوان دو شاخص منفی در نظر گرفته شد. نتایج بیانگر این است که وضعیت شاخص‌های زیست­پذیری شهری در محلات نامناسب می‌باشد. نتایج تکنیک‌های آنتروپی و کوپراس نشان می‌دهد که محله کیانپارس بهترین وضعیت و بعد آز آن محلات زیتون کارمندی، گلستان جنوبی، خروسی، پردیس 1، آخر آسفالت، شلنگ‌آباد و در بدترین وضعیت زیست­پذیری محله منبع آب قرارگرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Evaluation of Urban Livability Indictors Based on the Perception of Residents (Case Study: Ahvaz City)

نویسندگان [English]

  • Mahmood Arvin 1
  • Hossein Farhadikhah 2
  • Ahmad Pourahmad 3
  • Elias Moniri 4
1 Ph.D candidate in Geography and Urban Planing, Dep. of human geography, Faculty of Geography Tehran University, Tehran, Iran
2 Ph.D candidate in Geography and Urban Planing, Dep. of human geography, Faculty of Geography Tehran University, Tehran, Iran
3 Professor, Dep. of human geography, Faculty of Geography Tehran University, Tehran, Iran
4 Ph.D. Candidate in Geography and Urban Planning, Tehran Science Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Urban livability reflects an influential discourse in urban development and urban planning and has recently received due attention because of paying increasing attention to urban life quality. The purpose of this study was the evaluation of urban livability indicators in Ahvaz city from its residents’ perspective. This research is an applied one in terms of its purpose and of descriptive-survey type in terms of its method. Based on multi-stage cluster sampling, eight neighborhoods out of eight districts were selected. Using Cochran formula, the sample size was estimated to be 384 and its ratio in each neighborhood was determined. In this study, questionnaire was used as the data elicitation technique. To investigate urban livability, nine indicators (security, education, leisure, participation, attachment to place, income and employment, infrastructure facilities and services, transportation and pollution) with 43 items were used. Shannon entropy method and Copras technique were utilized to weigh the indicators and rank the neighborhoods in terms of urban livability indicators, respectively. In this study, two indicators, namely pollution and security, were considered as negative indicators. The results indicated that the status of urban livability indicators in the districts under study was inappropriate. The results of using Shannon entropy method and Copras technique also showed that Kianpars neighborhood ranked first followed by Zeitoon Karmandi, South Golestan, Khorousi, Pardis 1, Akhar Asphalt, Shalang Abad neighborhoods. Manba Ab neighborhood ranked last and had the worst status in this regard.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Livability
  • Urban livability
  • Sustainable place
  • Ahvaz City
  • Multistage cluster sampling
بندرآباد، علیرضا و احمدی­نژاد، فرشته. (1393). ارزیابی شاخص‌های کیفیت زندگی با تأکید بر اصول شهر زیست پذیر در منطقه 22 تهران. مجله پژوهش­های برنامه‌ریزی شهری، 5(16)، 55-74.
پاکزاد، جهانشاه. 1389. سیر اندیشه­ها در شهرسازی (3)، از فضا تا مکان، تهران، انتشارات آرمان­شهر.
جیکوبز، جین. 1386. مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. ترجمه حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حبیبی، داود. (1392). بررسی عوامل مؤثر بر افول حس سرزندگی و زیست پذیری در بافت‌های تاریخی و فرسوده مطالعه موردی: محله سنگ سیاه شیراز. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 14، 75-80.
حصاری، ابراهیم، موحد، علی، تولایی، سیمین و موسوی، میرنجف. (1395). تحلیل منطقه کلان‌شهری تبریز بارویکرد زیست پذیری. فصلنامه فضای جغرافیایی، 16(54)، 155-176.
خراسانی، محمدامین و رضوانی، محمدرضا. (1392). سنجش و ارزیابی مؤلفه‌های زیست پذیری در سکونتگاه‌های روستایی پیرامون شهری (بررسی موردی: شهرستان ورامین). فصلنامه توسعه روستایی، 5(1) 89-110.
ساسان پور، فرزانه، تولایی، سیمین و جعفری اسدآبادی، حمزه. (1393). قابلیت زیست­پذیری شهرها در راستای توسعه پایدار شهری (موردمطالعه: کلان‌شهر تهران). جغرافیا، 12(42)، 129-157.
ساسان پور، فرزانه. تولایی، سیمین و جعفری اسدآبادی، حمزه. (1394). سنجش و ارزیابی زیست پذیری شهری در مناطق بیست و دوگانه کلانشهر تهران. فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، 5(18)، 42-27.
صادقلو، طاهره و سجاسی قیداری، حمدالله. (1393). بررسی رابطه‌ی زیست­پذیری سکونتگاه‌های روستایی بر تاب‌آوری روستاییان در برابر مخاطرات طبیعی نواحی روستایی دهستان مراوه‌تپه و پالیزان. دو فصلنامه مدیریت بحران، 3(2)، 37-44.
فرجی سبکبار، حسنعلی، رضوانی، محمدرضا، بهنام مرشدی، حسن و حسین روستا. (1393). سطح­بندی فضایی محورهای گردشگری استان فارس بر مبنای خدمات و تسهیلات گردشگری. مجله پژوهش­های جغرافیای انسانی46(3)، 561 -586.
 کشتکار، لیلا. (1393). واکاوی، شاخص‌های محیطی-کالبدی مؤثر در وقوع جرم در شهر اهواز با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: محدوده کلانتری‌های 15 و 16). پایان نامه منتشرنشده، دانشگاه شهید چمران، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری
گلکار، کوروش. (1385). نشاط و سرزندگی در شهر به کمک طراحی شهری. مجله شهرنگار، 39، 24-39.
محمدی ده چشمه، مصطفی، فیروزی، محمدعلی، سعیدی، جعفر. (1394). ارزیابی شاخص‌های ناپایداری زیست‌محیطی در کلان‌شهر اهواز. محیط‌شناسی، 41(2)، 464-447.
مرکزآمارایران.(1390). سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن 1335 تا 1390.
نقیبی رکنی، نرگس.(1390). بررسی وضعیت مبلمان شهری رود کنار کارون در شهر اهواز. پایان نامه منتشر نشده، دانشگاه شهید چمران اهواز، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری.
Hasan Aghdaie, M., Hashemkhani Zolfani, S., & Zavadskas, E. K. (2013). Decision making in machine tool selection: An integrated approach with SWARA and COPRAS-G methods. Engineering Economics24(1), 5-17.
Cities, P. L. U. S. (2003). A sustainable urban system: the long-term plan for greater Vancouver. Vancouver, Canada: Cities PLUS.
Dajian, P., & Peter, R. P. (2010). World Expo and urban life quality in Shanghai in terms of sustainable development. Chinese Journal of Population, Resources and Environment4(1), 247-67.
Hu, F., & Hu, X. (2014). Construction on Evaluation Index System of Urban Livability. Advanced Materials Research.  
Landry, C. (2000). Urban vitality: A new source of urban competitiveness. Archis, (12), 8-13.
Ottawa county planning commission. (2004). Ottawa county urban smart growth, planning and grants department.
Saitluanga, B. L. (2014). Spatial pattern of urban livability in Himalayan Region: A case of Aizawl City, India. Social indicators research117(2), 541-559.
Shamsuddin, S., Hassan, N. R. A., & Bilyamin, S. F. I. (2012). Walkable environment in increasing the liveability of a city. Procedia-Social and Behavioral Sciences50, 167-178.
Timmer, V., & Seymoar, N. K., 2005, Vancouver Working Group Discussion Pape, In the World Urban Forum 2006.
VanZerr, M., & Seskin, S.,  2011, Recommendations Memo Livability and Quality of Life Indicators. Least Cost Planning Working Group and Least Cost Planning Projects Management Team.
Wang, J., Su, M., Chen, B., Chen, S., & Liang, C. (2011). A comparative study of Beijing and three global cities: A perspective on urban livability. Frontiers of Earth Science5(3), 323-329.
Zolfani, S., H. Chen, I.S., Rezaeiniya, N. & Tamošaitienė, J.m.,  2012. A hybrid MCDM model encompassing AHP and COPRAS-G methods for selecting company supplier in Iran. Technological and Economic Development of Economy, 18(3), 529–543.