بررسی نقش شاخص‌های مدرنیته در ابعاد معماری مسکن: مطالعه مجتمع‌های مسکونی تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 دانشجوی دکترای برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران (ص)، تبریز، ایران

چکیده

مسکن دارای ابعاد گوناگونی است که شکل­گیری آن برآیند شرایط گوناگون اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، ایدئولوژیکی و محیطی است. مدرنیته و یا همان گرایش به تجدد با تغییر این شرایط، موجب بروز دگرگونی­ در تمامی ابعاد زندگی از جمله محل زندگی شده و سازمان فضایی شهر و مفهوم خانه را دستخوش تحولات عمده­ای کرده است. غفلت از آثار مدرنیته در معماری مسکن موجب خواهد شد تا برنامه­ریزی برای زندگی شهری با نااطمینانی همراه شود. در این میان مجتمع­های مسکونی زاییده تحولات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ناشی از مدرنیته است. در شهر تبریز این نوع از مسکن از دهه 50 متداول شده و اکنون تعداد زیادی از شهروندان این شهر در این مجتمع­ها سکونت داشته و بخش عمده­ای از سیمای شهر تبریز را این ساختمان­ها تشکیل می­دهد. بنابراین، شناسایی عوامل شکل دهنده معماری این بناها در برنامه­ریزی شهر تبریز از اهمیت بالایی برخوردار است. این مقاله قصد دارد اثر مولفه­های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی که ابعاد اصلی مدرنیته را تشکیل می­دهند، بر ابعاد مختلف معـماری مجتمع­های مسکونی معاصـر در شهر تبریز مورد بررسی قرار دهد. برای این منظور با نظرسنجی از متخصصان و به کارگیری فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) میزان توجه به هر یک از مولفه­های مذکور در طراحی نما، پلان، فرم و جهت­گیری این مجتمع­ها و انتخاب مکان، مصالح، سازه و تراکم آنها مورد سنجش قرار گرفته و اهمیت و تاثیر مولفه­های مدرنیته در شکل­گیری ابعاد معماری مجتمع­های مسکونی مقایسه و مشخص شده است. نتایج حاصل نشان می­دهد مدرنیته در ساخت معماری مجتمع­های مسکونی تبریز موثر بوده اما میزان تاثیر ابعاد مختلف مدرنیته در تحولات معماری مجتمع­های مسکونی تبریز یکسان نبوده و بعد اقتصادی بیشتر از سایر عوامل در شکل­گیری این بناها موثر بوده است. همچنین از بین مولفه­های اقتصادی، سودگرایی بیشترین تاثیر را در تمامی ابعاد معماری مجتمع­های مسکونی تبریز داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Role of Modernity Indicators in Housing Architecture Dimensions: A Case Study of Tabriz Residential Complexes

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Pourmohamadi 1
  • Rasoul Ghorbani 1
  • Shiva Velayati 2
1 Professor, Dep. of Geography and Urban Planning, Faculty of Planning and Environmental Sciences, Tabriz University, Tabriz, Iran
2 Ph.D. Candidate in Urban Planning, Dep. of Geography and Urban Planning, Faculty of Planning and Environmental Sciences, Tabriz University, Tabriz, Iran, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Housing has various aspects whose formation is a reflection of various social, economic, cultural, ideological, and environmental conditions. Due to the changes that take place in these conditions, modernity has changed all aspects of life including living area and has transformed the spatial structure of city and the concept of housing and home. Ignoring the effects of modernity on housing architecture leads to uncertainty in planning for urban life. In this regard, residential complexes are the result of economic, political, social, and cultural developments that are triggered by modernity. In Tabriz city, this type of housing has become popular since the 1970s, and a large number of its citizens are settled in these complexes now. In fact, these buildings form the main part of the look of Tabriz city. Therefore, identifying the factors that form the architecture of these buildings is of paramount importance. As such, this paper aims to examine the effects of economic, social, cultural, and political factors, which constitute the main dimensions of modernity, on various dimensions of the architecture of contemporary residential complexes of Tabriz city. To this end, experts have been surveyed by means of Analytical Hierarchy Process (AHP), and the degree of attention paid to each of these dimensions in designing the facade, plan, form, and orientation of these complexes, and selecting the location, materials, structure, and their density has been evaluated. In addition, the importance and impact of these factors of modernity in the formation of architectural dimensions of residential complexes have been compared and determined. The results show that modernity has been effective in the architecture of Tabriz residential complexes but the impact of various dimensions of modernity is not the same; in fact, he economic dimension has been the most influential one in the formation of these complexes in Tabriz. In addition, among the economic elements, ‘utility’ has had the highest impact on all aspects of the architecture of residential complexes in Tabriz.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modernity
  • Economic dimension
  • Social and cultural dimension
  • Political dimension
  • Tabriz Residential Complexes Architecture
بانی مسعود، امیر. (1388). معماری معاصر ایران: در تکاپوی سنت و مدرنیته. تهران: هنر معماری قرن.
پاپلی یزدی، محمد حسین و سقایی، مهدی. (1381). سنت، مدرنیته (بازخوانی یک مقاله). نشریه تحقیقات جغرافیایی، 65-66، 831-8.

جانی­پور (جهان­پور)، بهروز. (1385). تاثیرپذیری دوره­ای نمای ساختمان­ها از مد و مصالح رایج در معماری معاصر تهران. فصلنامه شهرسازی و معماری آبادی، 52، 43-40.

حائری مازندرانی، محمدرضا. (1388). خانه،فرهنگ، طبیعت،تهران. تهران: مرکزمطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی.

حقیر، سعید و کامل­­نیا، حامد. (1395). نظریه مدرنیته در معماری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
زبردست، اسفندیار. (1380). کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای. نشریه هنرهای زیبا، 10، 21-13.
صارمی، علی اکبر. (1374). معماری ایرانی: در سخن چهار فصل از معماران صاحب نظر. مجله آبادی، 19، 28 ـ 26.
طالبی، حامد، حجت، عیسی و فرضیان، محمد. (1393). بررسی نقش حکومت، مردم و معماران در پیدایش کوی­های مسکونی کوتا ه­ مرتبه تهران در دوره پهلوی دوم. نشریه هنرهای زیبا، 19(1)، 32-23.
علی الحسابی، مهران و کرانی، نعیمه. (1392). عوامل تاثیرگذار بر طراحی مسکن از گذشته تا آینده. فصلنامه مسکن و محیط روستا، 141، 36-19.
فاضلی، نعمت الله. (1387). مدرنیته و مسکن (رویکردی مردم نگارانه به مفهوم خانه سبک زندگی روستایی وتحولات امروزی آن). فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 1، 63-25.
ماچاران دوب، شیا. (1377). نوسازیوتوسعه. ترجمه مرتضی قره باغیان و مصطفی ضرغامى، تهران: نشر خدمات فرهنگی رسا.
مفیدی، سیدمجید، کامران کسمایی، حدیثه و مفیدی، محمدرضا. (1395). مسکن اجتماعی تبلور هویت، فرهنگ و پایداری، تهران: موسسه علم معمار.
منتظر، مریم. (1393). بررسی تاثیرات دوره گذر از سنت به مدرن(نوگرایی) در­شکلگیری معماری مسکونی شیرازو تزیینات وابسته به آن(دوره پهلوی دوم)، پایان نامه‌ منتشرنشده کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز، دانشکده هنر و معماری.
مهدوی­­نژاد، محمد جواد و منصوری مجومرد، پریناز، 1394، ورود جریا ن­های نوگرا به معماری معاصر ایران، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 21، صص30-19.
مهرآیین، مصطفی. (1389). دیدگاههایی در فرهنگ و تکنولوژی. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
Aiyar, S.P. (1973). Modernization of Traditional Society and other essays. Delhi: Mac Millan.
Apter, D. E. (1965). The Politics of Modernization. Chicago: University of Chicago
Giddens, A. (2013). The consequences of modernity. John Wiley & Sons.
Hall, S., Gieben, B. (1992). Formations of modernity. Polity Press.
Heynen, H. (1999). Architecture and modernity: a critique. MIT press.
Kil, S. H., Lee, D. K., Kim, J. H., Li, M. H., & Newman, G. (2016). Utilizing the analytic hierarchy process to establish weighted values for evaluating the stability of slope revegetation based on hydroseeding applications in South Korea, Sustainability8(1), 58.
Lane, B.M. (2006) Housing and dwelling, perspectives on modern domestic architecture. London and New York: Routledge,
Lerner, D. (1958). The passing of traditional society: Modernizing the Middle East. New York: Free Press.
Nisbet, R., 1972, Social change. Basil Blackwell, oxford.
Singh, V. (2015). The impact of modernization on socio poltical status of scheduled castes a study of district kullu and hamirpur of Himachal pradesh. (Unpublished Ph.D. desertation), Himachal Pradesh University.
Yi, J. (2006). Dimensions of modernity and their contemporary fate. Frontiers of Philosophy in China, 1(1), 6-21.