سطوح حس مکان در فضاهای شهری (نمونه موردی : میدان امام خمینی و امام حسین شهر تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری شهرسازی، پژوهشکده نظر، تهران و پژوهشگر مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

چکیده

وجود حس مکان در یک فضای شهری یکی از پیش­شرط­های پایداری آن است. تاکنون نمونه مطالعات صورت گرفته در زمینة حس مکان در فضای شهری، به­صورت کلی و کیفی بوده و بین سطوح مختلف حس مکان با شاخص­های سنجش متفاوت، تمایزی قائل نشده­اند. حتی مطالعات نظریه سطح­بندی هفتگانه شامای نیز به­صورت کیفی بوده و شاخص­های مربوط­ به هر سطح را مشخص نکرده است. لذا نحوة سنجش سطوح حس مکان بدعت اصلی این مقاله به­شمار می­رود. در این پژوهش سعی شده است به­عنوان مدخلی برای ورود به این موضوع، به­صورت روشمند به سنجش سطوح حس مکان در یک فضای شهری پرداخته شود. بسط مفهوم حس مکان در فضاهای شهری و مفهوم­سازی آن در­قالب یک مدل تجربی سنجش حس مکان و سنجش سطوح مختلف آن بر­پایه نظریه حس مکان شامای، ­از اهداف کلیدی این پژوهش هستند. پرسش اصلی پژوهش عبارتست­از: «فعالیت­ها چه تاثیری بر حس مکان افراد در فضاهای عمومی شهری دارند؟ »روش تحقیق نیز در­ابتدا شامل مطالعات اسنادی بوده که نتایج آن در­قالب جدولی تفصیلی آورده شده­است. سپس مدل تجربی پژوهش با روش مفهوم­سازی استخراج گردیده و با ­روش دلفی و به کمک مشورت خبرگان، تدقیق شده­است. در ­مرحله بعد با­ استفاده­از روش استقرایی و قیاسی و مطالعات پیمایشی در دو فضای شهری منتخب در تهران (میدان امام­حسین و امام­خمینی)، پرسشنامه­ای متناظر ­­با هر­یک از بخش­های مدل تجربی مذکور، تنظیم شده و بین 400 نفر از شهروندان حاضر در دو فضای نمونه تکمیل و به­کمک نرم­افزار SPSS تحلیل شده­است. سطح­بندی حس مکان با­استفاده از آزمون آماری بتا صورت گرفته است. همچنین از ­طریق آزمون همبستگی مشخص شده که با افزایش جاذبه و به­ویژه تنوع فعالیت­ها و همچنین حرکت از فعالیت­های اجباری به انتخابی و به­ویژه اجتماعی، میزان حس مکان افزایش می­یابد. در ­نهایت راهبردهایی در­جهت ارتقای میزان حس مکان در فضاهای شهری بر­اساس نتایج مباحث مذکور، ارائه شده­است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Assessing the Sense of Place Levels in Urban Spaces (Case study: Imam Khomeini Square and Imam Hossein Square, Tehran City)

نویسندگان [English]

  • Elham Zabetian 1
  • Reza Kheyroddin 2
1 PhD. in Urbanism, Researcher at Building,Housing Research Center, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Dep. of Urban Planning, Academic Member of Faculty of Architecture and Urban Planning, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran
چکیده [English]

The existence of sense of place in an urban space is one of the prerequisites of its durability. The studies conducted in the field of sense of place in urban spaces so far are general and qualitative and do not differentiate between various levels with different measurement indicators. The studies based on Shamaie’s sevenfold classification theory are even qualitative and have not specified the indicators for each level. Therefore, the procedure used in assessing sense of place in this study is innovative. In this research, an attempt was made to systematically assess the levels of sense of place in an urban space. Expanding the concept of sense of place in urban spaces and conceptualizing it in the form of an empirical model for the assessment of sense of place and its various levels based on the Shamaie’s sense of place theory are the key goals of this study. The main question addressed in this research is to see how activities affect people's sense of place in urban public spaces. The research methodology was originally of documentary type, the results of which are presented in a detailed table. Then, the empirical model of the research was extracted by means of conceptualization method and analyzed by Delphi method through consulting the experts. In the next step, using an inductive method and survey study in two urban spaces of Tehran (Imam Hossein Square and Imam Khomeini Square), a questionnaire, in line with the adjusted model, was completed by 400 of the present citizens and the data were analyzed by SPSS. The sense of place was measured using the Beta test. Through the correlation test, it was found that the sense of place increases with increasing gravity, and especially the diversity of activities, as well as moving away from compulsory activities to selective and in particular social ones. Finally, some strategies have been put forward to improve the sense of place in urban spaces based on the results of the study.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sense of Place
  • Attachment Sense of Place
  • Belonging Sense of Place
  • Urban space

مراجع

تیبالدز، فرانسیس،(1383). شهرسازی شهروند­گرا؛ ارتقای عرصه های همگانی در شهرها و محیط های شهری. ترجمه محمد احمدی نژاد، اصفهان: نشر خاک.
کاشانی­جو، خشایار. (1389). بازشناخت رویکردهای نظری به فضاهای عمومی شهری. نشریه هویت شهر، 6. صص 95-106.
Bonaiuto M, Aiello, A, Perugini, M.,Bonnes M. & Ercolani A.P.(1999). Multidimensional Perception of Residential Environment Quality and Neighbourhood Attachment in The Urban Environment, Journal of Environmental Psychology, 19(4), 331-352.
Bonnes, M. & Secchiaroli, G. (1995). Environmental Psychology: A Psychosocial Introduction. London: Sage.
Carmona, Mathew (2010) Public Places, Urban Spaces. Architectural press, Elsevier, Oxford.
Chawla, Louise (1992). Childhood place attachments. In I. AI man & S. Low (Eds.), Place Attachment (pp.  63-86). New York: Plenum Press.
Cohen, Y.S. & Shinar, A. (1985). Neighbourhoods and Friendship Networks. Chicago: The University of Chicago.
Dovey, K. (1999). Framing places: Mediating power in bui form. London: Routledge.
Ellaway, A, & Macintyre, S. (1996). Does where you live predict health related behaviours?: A case study in Glasgow.Health Bulletin, 54, 443-446.
Fried, M. (1963). Grieving for a lost home. In L. J. Duhl (Ed.), The urban condition: People and policy in the metropolis (pp. 124–152.) New York: Simon & Schuster.
Hay, R. (1998). Sense of place in developmental context, Journal of Environmental Psychology, 18(1), 5-29.
Hu Gehl mmon, D. M. (1992). Community Attachment: Local Sentiment and Sense of Place. In Irwin Altman & Setha M. Low (Eds.), Place Attachment (pp. 253-278). New York/ London: Plenum Press.
Low, M. & Altman, I. (1992). Place attachment: a conceptual inquiry, In Low, S.M. and Altman, I. (Eds.), Place Attachment (pp. 1-12). New York: Plenum Press.
Marcus, C.C. (1992). Environmental memories. In Low, S.M. and Altman, I. (Eds.), Place Attachment, New York: Plenum Press.
Mazumdar, S., & Mazumdar, S. (2004). Religion and place attachment: A study of sacred places. Journal of environmental psychology, 24(3), 385-397.
Newell, P.B. (1997). A Cross-Cultural Examination of Favorite Places, Environment and behavior, 29 (4), 495-514.
Relph, Edward (1976). Place and placelessness. London: pionnt.
Riley, Robert B. (1992). Attachment to the Ordinary Landscape. In I. Altman and S. M. Low (Eds), Place Attachment, New York: Plenum Press.
Scannell, L., & Gifford, R. (2010). Defining place attachment: A tripartite organizing framework. Journal of Environmental Psychology, 30 (1),1–10.
Shamai, Shmuel (1991). Sense of place: An empirical measurement. Geoforum, 22(3), 347-358.
Stedman, R.C. (2003).Is it really just a social construction? The construction of the physical environment to sense of place. Society & Natural Resources, 16(8), 671-685.
Rohe, W.M. & Stegman, M.A. (1994).The Impact of Home Ownership on the Social and Political Involvement of Low-income People. Urban Affairs, 30(1), 152-172.
Tuan, Yi-Fu (1974). Topophilia: a study of environmental perception, attitudes, and values, Englewood Cliffs: Prentiss-Hall.
Ujang, N. (2012). Place attachment and continuity of urban place identity. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 49, 156-167.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 02 خرداد 1397
  • تاریخ بازنگری: 22 مرداد 1397
  • تاریخ پذیرش: 09 شهریور 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار