تدوین راهبردهای اساسی به منظور پایش تغییرات کالبدی در مناطق شهری کشور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، وزارت راه و شهرسازی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکده شهرسازی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

فرایند توسعه در مناطق شهری پس از گسترش افقی و درنوردیدن اراضی منابع ملی و طبیعی و اراضی کشاورزی حومه شهرها، به تغییر کاربری اراضی ذخیره خدمات شهری و افزایش تراکم ساختمانی روی آورده و شهروندان را در چنبره افزایش جمعیت، تراکم، آلودگی­های محیطی و تنزل کیفیت زندگی گرفتار ساخته است. عوامل متعددی سبب شده­اند که توسعه از مسیر اصلی خود منحرف شود و تغییرات کالبدی بر اساس آنچه در طرح­های مصوب پیش­بینی شده، تحقق نپذیرد. یکی از این عوامل، عدم نظارت و پایش جریان توسعه و تغییرات کالبدی بر مبنای طرح­های توسعه شهری و منطقه­ای می­باشد. بر این اساس، پژوهش حاضر با بکارگیری اصول برنامه­ریزی استراتژیک، سعی دارد تا با تحلیل و واکاوی گلوگاه‌های بحرانی و شناسایی پتانسیل­ها و محدودیت‌های نظام پایش تغییرات کالبدی در کشور، راهبردهایی را به منظور اصلاح و بهبود فرایندهای موجود ارائه نماید. بدین منظور با نظرخواهی از 40 کارشناس ارشد، شرایط فعلی نظام پایش تغییرات کالبدی در قالب تحلیل سوات شناسایی و تحلیل گشته است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که مدیریت چندگانه و فقدان سازوکار نظارت یکپارچه، عدم تعریف شرح وظایف مشخص و بخشی‌نگری نهادهای ذیربط در زمینه نظارت بر تغییرات کالبدی و همچنین، فقدان پشتوانه­های قانونی برای پیاده نمودن مکانیزم­های مرتبط با امر پایش، آسیب­های جدی بر پیکره توسعه و عمران کشور وارد نموده­اند. این امر نشان دهنده نیاز به بازتعریف قانونی و سازمانی فرایند نظارت و ارزیابی نحوه اجرای طرح­های توسعه در قالب نهادی منسجم به منظور مدیریت و پایش پکپارچه تغییرات کالبدی در سطح مناطق شهری می­باشد. با توجه به اینکه استقرار و عملکرد مطلوب چنین نهادی نیازمند اصلاح وضعیت فعلی می­باشد؛ بنابراین پیشنهاد می­شود ضمن رفع کاستی­های موجود در نظام پایش تغییرات کالبدی بر اساس اولویت­های تعیین شده در این پژوهش، بسترهای قانونی و نهادی لازم برای استقرار نظام یکپارچه مدیریت و پایش فراهم شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Formulating the Basic Strategies to Monitor the Physical Changes in the Urban Areas of Iran

نویسندگان [English]

  • Naser Bonyadi 1
  • Bahman Ahmadi 2
1 Assistant Professor of Road, Housing & Urban Development Research Center, Ministry of Road & Urban Development, Tehran, Iran
2 Department of Urban Planning, Tehran University
چکیده [English]

The process of development in urban areas, after the horizontal expansion and land acquisition of national and natural resources and agricultural land in the suburbs, has led to the use of protected areas for urban services and an increase in construction density and has hit the citizens by increasing population, density, environmental pollution, and degradation of life quality. A plethora of several factors has led development to diverge from its original path; as a result, physical changes have not been realized based on what is envisaged in the approved plans. One of these factors is the lack of monitoring the process of development and physical changes based on urban and regional development plans. Accordingly, utilizing the principles of strategic planning, the present study tries to put forward some strategies to modify and improve the existing processes based on examining critical points and identifying the potentialities and constraints of of the monitoring system of the physical changes in the country. To this end, by means of the IEA technique and a survey of 40 experts, the current conditions for monitoring physical changes based on the SWOT framework have been identified and analyzed. The findings of the study showed that multiple management and the lack of an integrated monitoring mechanism, the lack of defining and clarifying the responsibilities, and separate performance of relevant institutions in physical change monitoring and the lack of legal support for the implementation of monitoring mechanisms have seriously damaged the development in urban and suburban area. This is indicative of the need to redefine the legal and institutional framework for monitoring and evaluating the implementation of development plans in the form of a coherent institution to manage and monitor the physical changes in urban areas in an integrated manner. Finally, while it is suggested that the deficiencies in the system of monitoring the physical changes be removed based on the priorities set out in this study, the legal and institutional framework necessary to establish an integrated system of management and monitoring is to be secured.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Integrated management and monitoring system
  • Monitoring of physical changes
  • Realizability of development plans
  • IEA technique

مراجع

بنیادی، ناصر. (1393). بررسی ضرورت و عوامل مؤثر در ایجاد نظام پکپارچه مدیریت و پایش توسعه و عمران، ششمین همایش ملی مقررات ملی ساختمان، شیراز.
زنگی­آبادی، علی؛ عبداللهی، مهدی؛ سالک قهفرخی رقیه؛ قاسم­زاده، بهنام. (1393). ارزیابی عوامل اثرگذار بر عدم تحقق­پذیری طرح­های جامع شهری در ایران و چالش­های مربوط به آن؛ مطالعه موردی: محور تاریخی-فرهنگی منطقه 6 شهر تبریز. پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 18، 41-58.
سجادی، ژیلا؛ بیرانوندزاده، مریم؛ رادمنش، معصومه؛ ویسی، رضا. (1393). ارزیابی میزان تحقق کاربری زمین در طرح­های توسعه شهری با تأکید بر کاربری فضای سبز، مطالعه موردی: شهر دورود. پژوهش­های منظر شهر، 1 (3)، 45-56.
صفایی­پور، مسعود؛ سعیدی، جعفر. (1394). بررسی عوامل مؤثر در ناکارآمدی طرح­های توسعه شهری ایران. مطالعات مدیریت شهری، 22 (7)، 11-30.
عزیزی، محمدمهدی؛ آراسته، مجتبی. (1390). ارزیابی تحقق­پذیری پیش­بینی­های کاربری اراضی و پیشنهادهای جهات توسعه در طرح جامع شهر لار. مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 11 (3)، 1-22.
فرج­الهی، اصغر؛ عسگری، حمیدرضا؛ اونق، مجید؛ محبوبی محمدرضا؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول. (1394). پایش و پیش­بینی روند تغییرات مکانی و زمانی کاربری/ پوشش اراضی؛ مطالعه موردی: منطقه مراوه­تپه گلستان. کاربرد سنجش از دور و GISدر علوم منابع طبیعی، 6 (4)، 1-14.
مظاهری، محمودرضا؛ اسفندیاری، مهرداد؛ مسیح­آبادی، محمدحسن؛ کمالی، اردوان. (1392). پایش تغییرات زمانی کاربری اراضی با استفاده از تکنیک­های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی؛ مطالعه موردی: جیرفت استان کرمان. کاربرد سنجش از دور و GISدر علوم منابع طبیعی، 4 (2)، 25-39.
ملک­زاده، ندا؛ مسعود، محمد؛ داداش­پور، هاشم. (1391). سنجش میزان مشارکت ذی­نفعان و ذی­نفوذان در راهبرد توسعه شهری؛ نمونه موردی: منطقه 22 شهرداری تهران. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 8، 97-109.
Alexander, E.R. (1985). From Idea to Action: Notes for a Contingency Theory of the Policy Implementation Process. Administration & Society, 16(2), 400-410.
Chen, X. (2009). Monitoring and Evaluation in China’s Urban Planning Xuzhou, Global Report on Human Settlements. Nairobi: UN-Habitat.
Chrysoulakis, N., Feigenwinter, C., & Triantakonstantis, D.  (2014). A Conceptual List of Indicators for Urban Planning and Management Based on Earth Observation. Geo-Information, 3(1), 980-1002.
Cowan, R. (2005). Tisbury: The Dictionary of Urbanism. Bloomberg: Streetwise Press.
De Graaf, R.S., & Dewulf, G.R. (2010). Applying the Lessons of Strategic Urban Planning Learned in the Developing World to the Netherlands: A Case Study of Three Industrial Area Development Project. Habitat International, 34(4), 471-477.
Durlak, J.A., & Dupre, E.P. (2008). Implementation Matters: A Review of Research on the Influence of Implementation on Program Outcomes and the Factor Affecting Implementation. American Journal of Community Psychology, 41(7), 689-708.
Enqvist, J., Tengo, T., & Bodin, O. (2014). Citizen Networks in the Garden City: Protecting Urban Ecosystems in Rapid Urbanization. Landscape and Urban Planning, 130, 24-35.
Fidelis, T. (2007). Monitoring Urban Development for Environmental Sustainability in Portugal. Sustainable Development and Planning III, 23(4), 427-436.
Gandellini, G., Pezzi, A., & Venanzi, D. (2012). Strategy for Action: the Logic and Context of Strategic Management, New York: Springer.
Huang, X., Wen, D., Li, J., & Qin, R. (2017). Multi-Level Monitoring of Subtle Urban Changes for the Megacities of China Using High-Resolution Multi-View Satellite Imagery. Remote Sensing and Environment, 196, 56-75.
Khalifa, M.A. (2012). A Critical Review on Current Practices of the Monitoring and Evaluation in the Preparation of Strategic Urban Plans within the Egyptian Context. Habitat International, 36(1), 57-67.
Ndugwa, R. (2017). The Need for Urban Data and Monitoring Systems for SDGs: New Urban Agenda and other Global Urban-Related Frameworks, Human Planet Forum. Netherlands: University of Twente,
Niang, A.J., Hermas, E., Alharbi, O., & Al-Shaery, A. (2014). Monitoring Landscape Changes and Spatial Urban Expansion Using Multi-Source Remote Sensing Imagery in Al-Aziziyah Valley, Makkah, KSA. Egyptian Journal of Remote Sensing and Spatial Sciences, 24(2), 2-9.
Nutt, P.C. (2007). Examining the Link between Plan Evaluation and Implementation. Technological Forecasting and Social Change, 74(8), 1252-1271.
Ouna, V. (2017), Land Governance in Urban Areas: Case of Nairobi City County, Annual World Bank Conference on Land and Poverty, World Bank, Washington DC.
Ragheb, R.A., Al-Baghdady, N.s., & Ayad, H.M. (2015). Monitoring and Evaluation Systems in Field of Urban Management: A Review of Current Practices in Egypt. Urban Development and Research, 44, 49-55.
Rosenbaum, D.P. (1986). Community Crime Prevention: Does It Works?. Beverly Hills, CA: Sage Publications.
Segura, S., & Pedregal, B. (2017). Monitoring and Evaluation Framework for Spatial Plans: A Spanish Case Study. Sustainability, 9(6), 1706-1725.
Thomas, K., & Roberts, P. (2000). Metropolitan Strategic Planning in England: Strategies in Transition. Town Planning Review, 71(1), 25-49.
UNDP. (2009). Handbook on Planning, Monitoring and Evaluating for Development Results. New York.
Wandersman, A., Goodman, R.M., & Butterfoss, F.D. (2005). Community Organizing and Community Building for Health. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press.
World Bank. (2004). Monitoring & Evaluation: Some Tools, Methods & Approaches. Washington DC.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 01 تیر 1397
  • تاریخ بازنگری: 30 آبان 1397
  • تاریخ پذیرش: 20 آذر 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار