ارزیابی طیف آسیب‌پذیری لرزه‌ای با معیار تلفات انسانی (نمونه موردی: منطقه 3 کلانشهر شیراز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران

2 استادیار گروه معماری و شهرسازی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران

3 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران

چکیده

مخاطرات طبیعی به دلیل شدت و زمان کوتاه اثرگذاری بر اجتماعات بشری تبدیل به یکی از دغدغه­های اصلی برنامه­ریزان و مدیران شهری در سال­های اخیر شده­اند. سهم کشور ما از این مخاطرات بیش­تر مربوط به زلزله است. شهر شیراز یکی از کانون­های پر خطر از نظر احتمال وقوع زلزله در ایران است. این مساله تهدیدی جدی برای پایداریتوسعه این شهر محسوب می­شود. منطقه 3 شهر شیراز یکی از مهم­ترین مناطق این شهر است که با دو گسل مهم(سلطانII و سعدی) تهدید شده است. با توجه به اهمیت موضوع ارزیابی آسیب­پذیری شهرها در برابر زلزله در مباحث مربوط به برنامه­ریزی شهری، در این مقاله سعی شده است تا با به­کارگیری روش RADIUSبااستفادهازشاخص­هاییچون جنس خاک منطقه، فاصله از گسل، داده­هایتراکمجمعیتی و نوعساختمان­هاوتوزیعآن­هابا تدوین سناریوی زلزله احتمالی روزانه و شبانه، برآورد مناسبی از تلفات انسانی منطقه 3 شهرداری شیراز در برابر زلزله ارائه شود. در تحلیل اطلاعات نیز از روش­های کمی و کیفی استفاده شده است. بر اساس نتایج به دست آمده از تحقیقمشخص شد که تعداد تلفات جانی ناشی از سناریوی زلزله­ای با بزرگی 2/6 ریشتر در ساعت 12 ظهر حدود 713 نفر خواهد بود و 9876 زخمی برجا خواهد گذاشت. در ساعت 3 صبح، 648 نفر جان خود را از دست خواهند داد و حدود 7342 نفر مجروح خواهند شد. این مطالعه نشان می­دهد، این منطقه به دلیل ویژگی­های کالبدی، وجود ساختمان­های فرسوده، نزدیکی به گسل­های فعال و کیفیت سازه­ای نامناسب به عنوان یک منطقه­ با آسیب­پذیری بالا در برابر زلزله شناخته ­می­شود.این ارزیابی می­تواند در پیش­بینی برنامه­های شهری برای کاهش تلفات استفاده شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Assessing the Seismic Vulnerability Spectrum with the Human Casualty Approach (Case Study: Third District of Shiraz Metropolitan)

نویسندگان [English]

  • Parisa Moshksar 1
  • Yaghoob Peyvastehgar 2
  • Ali Shamsoddini 3
1 PhD Student of Urban Planning, Yasooj Branch, Islamic Azad University, Yasooj, Iran
2 Assistant Professor Department of Architecture and Urban Planning, Yasooj Branch, Islamic Azad University, Yasooj, Iran
3 Assistant Professor Department of Geography and Urban Planning, Marvdasht Branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran
چکیده [English]

Natural hazards, because of their severity and impact on communities in a short period of time, have become one of the main concerns of planners and city managers in recent years. Among others, earthquake is the most probable and destructive hazard in our country. The city of Shiraz is located in a zone with a high risk of earthquake in Iran. This is a serious threat to the sustainability of the city's development. The third municipal district of Shiraz is one of its most important districts, which is threatened by two major faults (Soltan II and Saadi). Due to the importance of urban earthquake vulnerability assessment issues in urban planning, an attempt has been made in this study to estimate the casualties of the third municipal district of Shiraz in two possible scenarios. To this end, RADIUS method with indicators such as soil conditions, distance from faults, population density, and structural characteristics of the buildings were used. Quantitative and qualitative methods were used to analyze the data. The findings showed that an earthquake with 6.2 Richter magnitude at 12 o’clock leaves about 713 people dead and at least 9876 people will be injured as a result. Due to a similar earthquake in this district at three o’clock in the morning, about 648 people will die and at least 7342 people will be injured. This study showed that this district is highly vulnerable against earthquakes because of physical characteristics, the existence of worn-out buildings, proximity to active faults, and inappropriate quality structures. Therefore, the results of this assessment can be used to figure out the urban programs needed to reduce injuries and fatalities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • RADIUS method
  • Seismic vulnerability
  • Human casualty
  • Earthquake scenario
  • 3rd district of Shiraz metropolitan
احدنژاد روشتی، محسن، جلیل­پور، شهناز. (1390). ارزیابی عوامل بیرونی تأثیرگذار در آسیب­پذیری ساختمانی بافت قدیم شهرها در برابر زلزله (مطالعة موردی: ناحیة 1 شهر خوی)، سمینار ملی کاربرد GIS در برنامه­ریزی اقتصادی، اجتماعی و شهری، صص 1-12.
احدنژاد روشتی، محسن، قرخلو، مهدی، زیاری، کرامت­اله. (1389). مدل­سازی آسیب­پذیری ساختمانی شهرها در برابر زلزله با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله­مراتبی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی( نمونه موردی: شهر زنجان). جغرافیاوتوسعه، 19، 171- 198.
اسفندیاری، فریبا، غفاری گیلانده، عطا، لطفی، خداداد. (1393). بررسی توان لرزه زایی گسل­ها و برآورد تلفات انسانی ناشی از زلزله در مناطق شهری مطالعه موردی: (شهر اردبیل)، پژوهشهای ژئومورفولوژی کمی، 2(4)، 17- 36.
آقامحمدی، حسین، مسگری، محمدسعدی، منصوریان، علی، کریمی، وحید. (1389). برآورد تعداد مصدومان زلزله و نحوه توزیع مکانی آن­ها به عنوان تابعی از خرابی­های سازه­ای، همایش سیستم­های اطلاعات مکانی، شهر تهران.
المدرسی، سید علی، میردهقان اشکذری. (1396). تخمین خسارات ناشی از زلزله با استفاده از مدل RADIUS و  GIS (مطالعه موردی شهرستان اشکذر). مخاطرات محیط طبیعی، 16، 89- 104.
امینی، جمال، کرمی، جلال، علیمحمدی سراب، عباس، صفرراد، طاهر. (1390). ارزیابی مدل رادیوس در تخمین خسارات ناشی از زلزله در محیط GIS (مطالعه موردی، منطقه یک شهرداری تهران). مطالعاتوپژوهش­هایشهریومنطقه­ای، 11، 23-40
امینی حسینی، کامبد، پیش نمازی، پروانه. (1385). بررسی نحوه اطلاع رسانی در زلزله­های رودبار- منجیل و بم. پژوهش­نامه زلزله­شناسی و مهندسی زلزله، 13(1 و 2)، 57- 65.
حسینی، زهرا، علوی، اکبر، حسن­زاده، رضا، دهقانی، مژگان. (1393). تحلیلی بر آسیب­پذیری لرزه­ای و شبیه­سازی آن در مدیریت بحران مطالعه موردی: ناحیه 13 شهر کرمان. تحقیقات جغرافیایی، 29(4)، 147-164.
محمدی ده چشمه، مصطفی، محمدی ده چشمه، مسعود. (1391). تحلیلی جغرافیایی بر نتایج اکولوژیکی ناشی از مهاجرت در شهر اهواز. فصلنامه جمعیت، 79، ۶۹-۸۲.
زارع, احمدعلی، حسینی، سیداحمد. (۱۳۹۵). تخمین تلفات انسانی مدارس شهر قم در صورت وقوع زلزله، مقاله منتشر شده در چهارمین همایش ملی مصالح ساختمانی و فناوری های نوین در عمران، معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد میبد.
سادین، حسین، میرزاعلی، محمد، کوثری صفا، معصومه. (1396)، تحلیــل خطر و خسارات زمین­لرزه مناطق روستایی با استفاده از روش­های AHP و GIS مطالعه­ی موردی: دهستان ابرشیوه­ی دماوند. مدیریت بحران، 11، 93- 104.
سمائی، مقداد، برزگری، امیر، جعفری، فرهاد، قویمی­پناه، محمدرضا، شامی، ابوالفضل. (1396). شبیه­سازی سناریوهای محتمل رخداد زمین­لرزه در تهران. علوم زمین، 103، 141 - 156.
شایان، سیاوش، زارع، غلامرضا. (1393). پهنه­بندی زمین­لرزه­های رخ داده در استان فارس طی سال­های 1900 تا 2010 میلادی و مقایسه آن با دیگر یافته­های پژوهشی. تحقیقات جغرافیایی، 29(1)، 89- 104.
شریف زادگان، محمدحسین، فتحی، حمید. (1390). طراحی و کاربرد مدل­های فضایی ارزیابی و تحلیل آسیب پذیری لرزه­ای در برنامه­ریزی و مدیریت شهری. صفه، 46، 109- 124.
عابدینی، موسی، سرمستی، نادر. (1395). ارزیابی ضریب آسیب­پذیری کلان­شهر تبریز در برابر خطر زلزله و برآورد تلفات انسانی. جغرافیای طبیعی، 32، 35- 56.
عشرتی، لیلا. (1393). گزارش پهنه­بندی خطر آسیب­پذیری کالبدی و انسانی در برابر زلزله (مطالعه موردی: منطقه 1 و 6 شهرداری شیراز). شیراز: مدیریت بحران شهرداری شیراز.
عندلیبی، محمد جمیل، اویسی، بهنام. (1381). سایزموتکتونیک مدرن، شیراز: تخت جمشید.
قنبری، ابوالفضل، زلفی، علی. (1393). ارزیابی آسیب­پذیری شهری در برابر زلزله با تاکید بر مدیریت بحران شهری در شهر کاشمر. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 1(4)، 59- 74.
گیاه­چین، نسرین، مهرجو، محسن. (1390). ارزیابی کاربری زمین شهری با توجه به خطرات زلزله (مطالعه موردی ناحیه 4 منطقه 20). مقاله منتشر شده در همایش ملی ژئوماتیک 90، سازمان نقشه­برداری کشور، تهران.
ملکی، سعید، مودت، الیاس. (1392). ارزیابی طیف آسیب­پذیری لرزه­ای در شهرها بر اساس سناریوهای شدت مختلف با استفاده از مدلهای µD ، TOPSIS و GIS(مطالعه موردی: شهر یزد). جغرافیا و مخاطرات محیطی، 5، 127- 142.  
منصوری، بابک، قایمقامیان، محمدرضا، امینی حسینی، کامبد، گواهی، نعیمه. (1390). توسعه مدل لرزهای خسارت جانی (مطالعه موردی منطقه 17 شهر تهران)، تهران: پژوهشگاه بین­المللی زلزله­شناسی و مهندسی زلزله.
هاشمی، نرگس، هاشمی، سید غلامرضا، نظری، فاطمه، فقیه، عارف. (1395). ارزیابی تلفات انسانی ناشی از زلزله بر اساس سطوح تریاژ در شهر قم. امداد و نجات، 8 (4)، 78-89.
Aoki, Yu., 2014, More Schooling, Less Youth Crime? Learning from an Earthquake in Japan, IZA Discussion Paper, No. 8619.
Cas, A. G., Frankenberg, E., Suriastini, W., & Thomas, D. (2014). The impact of parental death on child well-being: evidence from the Indian Ocean tsunami. Demography51(2), 437-457.
Green, R., & Miles, S. (2011). Social impacts of the 12 January 2010 Haiti earthquake. Earthquake Spectra27(S1), S447-S462.
Gulati, B., (2006). Earthquake Risk Assessment of Buildings Applicability of HAZUS in Dehradun, India, M.Sc Thesis, International Institute for Geo- information Science and Earth Observation, Supervisors: M.J.G. Mark Brussel, Sandeep Maithani and Cees J van Westen.
Hashemi, M., & Alesheikh, A. A. (2011). A GIS-based earthquake damage assessment and settlement methodology. Soil dynamics and earthquake engineering31(11), 1607-1617.
Hosseini, Z. Alavi, A. Hassanzadeh, R. & Dehghani, M. (2015). Seismic Vulnerability Analysis and Simulation in Disaster Management, Case Study: 13th Area of Kerman City. Geographical Research, 29(4), 147 -163.
Jaiswal, K., & Wald, D. (2010). An empirical model for global earthquake fatality estimation. Earthquake Spectra26(4), 1017-1037.  
Jaiswal, K. S., & Wald, D. J. (2010, July). Development of a semi-empirical loss model within the USGS Prompt Assessment of Global Earthquakes for Response (PAGER) System. In Proceedings of the 9th US and 10th Canadian conference on earthquake engineering: reaching beyond borders (pp. 25-29).
Maithani, S. &  Sokhi, B.S. (2004). RADIUS: A Methodology for Earthquake Hazard Assessment in Urban Areas in a GIS Environment, Case Study Dehradun Municipal Area. ITPI Journal 1 (3), 55-64.
Rojahn, C. (1997). Applied Technology Council Annual Report, Advancing Engineering Applications for Natural Hazard Mitigation. Redwood City, California 94065.
Santos, I. V. (2010). The Effects of Earthquakes on Children and Human Development in Rural El Salvador. In Risk, Shocks, and Human Development (pp. 128-151). Palgrave Macmillan, London.
Tang, A., & Wen, A. (2009). An intelligent simulation system for earthquake disaster assessment. Computers & Geosciences35(5), 871-879.
Villacis, C.A. & Cardona, C.N. (1999). Guidelines for the Implementation of Earthquake Risk Management Projects. California: Geohazards  International Palo Alto.
Wang, X. & Liu, K. (2012). Earthquake and Mental Health, Post Traumatic Stress Disorders in a GlobalContext, ISBN: 978-953-307-825-0, InTech, Available from:http://www.intechopen.com/books/post-traumatic-stress-disorders-in-a-global-context/earthquake-and-mental-health.
Wei, H. H., Shohet, I. M., Skibniewski, M. J., Shapira, S., Levy, R., Levi, T., ... & Zohar, M. (2015). Assessment of casualty and economic losses from earthquakes using semi-empirical model. Procedia Engineering123, 599-605.
Wong, I., Silva, W., Bott, J., Wright, D., Thomas, P., Gregor, N., ... & Wang, Y. (2000). Earthquake scenario and probabilistic ground shaking maps for the Portland, Oregon, metropolitan area. Portland Hills fault M6.
Xu, J., Dai, J., Rao, R., & Xie, H. (2016). The association between exposure and psychological health in earthquake survivors from the Longmen Shan Fault area: the mediating effect of risk perception. BMC public health16(1), 417.