بررسی شاخص‌های کیفی پایداری فرهنگی در پیوند با شاخص‌های کمّی تراکم کالبدی (مطالعه موردی: سه مجموعه مسکونی در کلانشهر تبریز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

2 استادیار گروه معماری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

3 دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

بیان مسأله: شاخص­های مسکن ابزار مناسبی جهت سنجش معیارها و ضوابط سیاست­های مسکن است . به کمک این شاخص­ها می­توان تصویر درست و قابل­فهمی از شرایط مسکن را بدست­­آورد و پیشرفت­ها و کم­و­کاستی­ها را در تحقق اهداف بخش مسکن مشاهده نمود. متاسفانه رشد شهرها و افزایش شاخص تراکم به تنهایی به منظور جوابگویی به مشکلات مسکن، نگاهی با مختصات کمی بوده و کیفیت در آن نادیده انگاشته شده. آنچه امروزه شهرهای ایران با آن مواجه است پدیده­ی رشد کمی است که بحث پایداری به عنوان مفهوم کیفی در آن قابل مشاهده نیست.
هدف: از این رو در تحقیق پیش رو با هدف برقراری انتظام کالبدی- فرهنگی با تمرکز بر روی شاخص­های تراکم و شاخص­های فرهنگی در راستای برنامه­های توسعه­ی پایدار سکونتگاهها، به بررسی نقش تراکم در فرم و کالبد و تاثیر آن بر پایداری فرهنگی مجتمع­های مسکونی پرداخته شده است.
روش:از طریق مطالعات کتابخانه­ای و میدانی و تنظیم پرسشنامه و پیمایش در سه محدوده­ی مسکونی شهر تبریز با شاخص ضریب تراکمی مشابه، اما ساختار کالبدی و فرمی متفاوت، به بررسی چگونگی میزان پایداری فرهنگی با توجه به 6 شاخص : عدالت، طبیعت، تناسبات، حریم، امنیت و مشارکت پرداخته شده است.
یافته‌ها: یافته ها حاکی از این است که محدوده(1) با وجود خانه های مستقل متصل حیاط دار با ارتفاع متوسط، با احترام به درونگرایی و دارای معیارهای زندگی سنتی شهری در حالت پایداری متوسط می باشد. همچنین محدوده ی (3) بصورت ساختار بلوکی با ارتفاع بالا ، با ساختاری متناسب با نیازهای امروزی و مدرن، در حالت پایداری بالقوه (خوب) قرار دارد و در نهایت محدوده(2) با توجه به هماهنگی در ساختار کالبدی و نیازهای ساکنان، بهترین ارزش پایداری را به خود اختصاص داده و در بهترین حالت پایداری (پایدار) قرار می گیرد.   
نتیجه: نتایج حاصل نشان می­دهد که حالت پایداری در محدوده­ها  علاوه بر شاخص ضریب تراکم به عنوان مهمترین شاخص تراکم به زیر شاخص­های کمی وابسته به تراکم، از جمله ارتفاع، سطح پوشش و فضای باز نیز که منجر به شیوه انتظام کالبدی اجزاء مجموعه می­گردد، وابسته است.

تازه های تحقیق

شاخص­های مسکن ابزار مناسبی جهت سنجش معیارها و ضوابط سیاست­های مسکن است.

شاخص های تراکم و شاخص های فرهنگی از ضروریات توسعه پایدار در آینده به شمار می روند.

کشف روابط منطقی و موثر میان شاخص های تراکم کالبدی و شاخص های فرهنگی در راستای توسعه پایدار می تواند در سیاست گذاری های جاری و حاکم بر تعیین و تجویز تراکم به شکلی کارا مورد بهره برداری مدیران، طراحان و برنامه ریزان قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Qualitative Indicators of the Cultural Sustainability In Relation to the Quantitative Indicators of the Physical Density (Case Study: The Three Residential Complexes in Tabriz Metropolis)

نویسندگان [English]

  • Roshanak Sakhinia 1
  • Islam Karami 2
  • Mojtaba Rafieian 3
  • Ali Javan Forouzandeh 2
1 Ph.D student in architecture, Ardebil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran
2 Assistant Prof. Department of Architecture, Ardebil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran
3 Associate Prof. Department of Urban Planning, Faculty of Art, Tarbiat Modaress University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Background: Housing indicators are appropriate tools for assessing the criteria and the principles of the housing polices. Such indicators provide a visible and precise picture of the housing conditions and illustrate the shortcomings and the advancements in achieving the goals set by the housing sector. Unfortunately, the development of cites and the growth of the density indicator in order to answer the housing problem had a quantitative look and the quality was ignored in it.
Objectives: The present study aims to establish a physical-cultural order, with an emphasis on density indicators and cultural indicators in line with residential sustainability programs to examine the role of density in the form and physicality and its effect on the cultural sustainability of the residential complexes.
Method: : Utilizing the library research, field study and distributing questionnaires, this study will survey the three residential areas in the city of Tabriz with equal coefficient density indicator, but different physical structure and form, to examine the cultural sustainability ratio with regard to the six factors of justice, nature, proportions, privacy, security and participation.
Result: The findings illustrate that: the first boundary (1), a group of semi-detached houses with gardens and average levels, with respect to privacy and observing the traditions urban life has an average level of sustainability. Furthermore, the third boundary (3), a residential complex built in block structure with high levels and in accordance with the present day needs of modern living has potentially fair (or good) level of sustainability. Finally, the second boundary (2), due to harmony in the physical structure and residents’ priorities, stands at the highest level of sustainability value having the (best) sustainable position.  
Conclusion: The results showed that in addition to the coefficient density indicator as the most prominent density indicator, sustainability within the boundaries is dependent to the quantitative sub-indicators of density like the height, the coating level, and the open space which again lead to the physical ordering of the set components.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Density
  • Density Indicators
  • Cultural Sustainability
  • Indicators of Cultural Sustainability

مراجع

اسلامی، سید غلامرضا و هوتن ایروانی. (1387). تراکم ساختمانی و توسعه درون زا. هویت شهر، 2(3)، 3-12.
برزگز، صادق، اسدالله دیو سالار، علیرضا قربانی و مهدی صداقت. (1396). سنجش و ارزیابی پایداری اجتماعی در شهر های کوچک. مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 14، 30-7.
پرتوی، پروین و پژمان سالار. (1390). مدل تحلیل تراکم ساختمانی پایدار، مورد پژوهشی: منطقه 1 شهر ارومیه (محدوده خیابان دانشکده). نامه معماری و شهرسازی، 10، 47-68
پوردیهیمی، شهرام، رامین مدنی و سیده فاطمه موسوی نیا. (1396). عوامل کالبدی موثر بر ادراک تراکم و محیط های مسکونی. مطالعات معماری ایران، 11، 43-61.
توسلی، محمود. (1375). اصول و روشهای طراحی شهری و فضای مسکونی در ایران. جلد اول-دوم، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
جبل عاملی، مهسا و عبدالحمید نقره کار و مهدی حمزه نژاد. (1391). اصول مفهومی طراحی خانه بر اساس حکمت اسلامی. دومین همایش ملی شهر اسلامی، اصفهان  
جمالی، سیروس. (1391). بررسی تاثیرگونه شناسی مسکن بر مورفولوژی شهر. رساله دکتری، دانشکده علوم محیطی و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز.
جمالی، سیروس. (1394). ریخت شناسی شهری، بازنمایی معماری در مقیاس شهر. تهران: انتشارات فروزش.
حائری مازندرانی، محمد رضا. (1388). خانه، فرهنگ، طبیعت. تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری.
طبیبیان، محمد. (1382). تعیین شاخص های توسعه پایداری و نمود آن در محیط زیست. فصلنامه محیط شناسی، 4 ، 1-12.
عزیزی، محمد مهدی و جمال آبادی، فاطمه. (1395). مدلی برای تعیین تراکم ساختمانی مطلوب محله با تاکید بر عوامل فرهنگی. هنرهای زیبا، 21،  19-32.
عزیزی، محمد مهدی. (1383). جایگاه شاخص های مسکن در فرآیند برنامه ریزی مسکن. هنر های زیبا، 11، 31-42.
قربانی، رسول و رسول زاده، زهرا. (1397). امکان سنجی افزایش تراکم ساختمانی با توجه به ظرفیت شبکه معابر، مطالعه موردی: محله بهار کلانشهر تبریز. نشریه دانش شهرسازی، 2(4)، 95- 109
کوشیار، گلرخ. (1382). شاخص های توسعه پایدار. ماهنامه مدیریت، 13، (79و80)، 37-32.
ممتاز، فریده (1391). جامعه شناسی شهری. تهران: شرکت سهامی انتشار
منجزی، نور محمد و رفیعی، محمدعلی. (1389). نو شهر اسلامی و عامل عدالت (اصول و ضوابط حاکم بر احداث و ارزیابی). همایش ملی معماری و شهرسازی اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز
نقی زاده، محمد (1384). جایگاه طبیعت و محیط زیست در فرهنگ شهرهای ایرانی. تهران: انتشارات واحد علوم و تحقیقات.
نورائی، همایون، طبیبیان، منوچهر و رضایی، ناصر (1391). تعیین تراکم بهینه در محلات حاشیه نشین با ملاحظات اجتماعی-فرهنگی. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 9، 217-231.
هال، پیتر و اولریخ فایفر (1388). آینده­ی شهری قرن 21. ترجمه ی ناهید صفایی، تهران: جامعه مهندسان مشاور ایران
یزدانفر، عباس،  حسینی، باقر و زرودی، مصطفی. (1392). فرهنگ و شکل خانه. مسکن و محیط روستا، 144، 17-32.
 
Alexander, E. R., Reed, K. D., & Murphy, P. (1988). Density measures and their relation to urban form. Center for Architecture and Urban Planning Research, University of Wisconsin--Milwaukee.
Azizi, M. M., & Malekmohamadnejad, S. A. (2007). A comparative study between two different patterns of residential complexes (low-rise and High-rise Buildings), the case study of Noor (Seoul) and Eskan residential complex in Tehran. Honar hay-e ziba, 32, 27-38.
Azizi,M.M. (2003). The role of density in urban development. The 1st seminar on construction in capital. Tehran; University of Tehran.
Azizi, M.M and Jamalabadi, F (1395). A Model for Determining Desirable Construction Density (F.A.R) for Neighborhoods With Special Respect to Cultural Factors. HONAR-HA-YE-ZIBA. 21 ,(p 19-32). (in persian)
Azizi, M.M (1383). Housing Indicators hn the Process of Housing Planning. . HONAR-HA-YE-ZIBA. 11. ( P 31-42). (in persian)

Berghause Pont, Meta and Haupt, Per (2005). The Spacemate: Density and the typomorphology of the urban fabric, Nordisk Arkitektur Forskning 2005:4, pp.55-68.

Barzeghar, S; Divsalar, A ; Ghorbani, A and Sedaghat, M (1396). Measuring and assessing the Social sustainability of small cities ‎(A Case study of small cities in Mazandaran province)‎. Urban Structure and Function Studies. 14 (P, 7-3). (in persian)
Berghauser Pont, M. and Haupt, P. (2009). Space Density and Urban Form. Published Ph.D. Thesis, Netherlands, Technical University of Delft, Faculty of Architecture, Department of Urbanism.
Berghauser Pont, M., & Haupt, P. (2004). Spacemate: the spatial logic of urban density. Delft, The Netherlands: Delft University Press Science.
Boyko, C. T., & Cooper, R. (2011). Clarifying and re-conceptualising density. Progress in Planning, 76(1), 1-61.
Bramley, G., Dempsey, N., Power, S., Brown, C., & Watkins, D. (2009). Social sustainability and urban form: evidence from five British cities. Environment and planning A, 41(9), 2125-2142.
Churchman, A. (1999). Disentangling the concept of density. Journal of planning literature, 13(4), 389-411.
Dave, S. (2011). Neighbourhood density and social sustainability in cities of developing countries. Sustainable Development, 19(3), 189-205.
Dempsey, M., & Jenks, M. (2005). The Language and Meaning of Density. Future Forms and Design for Sustainable Development, Architectural Press, Elsevier, Amsterdam.
Eslami, GH and Iravani, H (1387). Building Density and Endogenous Development. Hoviatshahr 2(3), (p, 3-12). (in persian)
Fisher, P. F. (1999). Models of uncertainty in spatial data. Geographical information systems, 1, 191-205.
  Forsyth, A., Oakes, J. M., Schmitz, K. H., & Hearst, M. (2007). Does residential density increase walking and other physical activity. Urban Studies, 44(4), 679-697.
Ghorbani, R and  Rasuolzade, Z (1397). Feasibility Study of the Increase in Building Density With Reagard to the Passage Network Capacity. Urban Planning Knowledge, University of Gilan. 2(4). (p 95-109). (in persian)
   Haeri, M.R (1388). House in Culture and Nature of Iran. Architecture and Urban Development Research Center. (in persian)
- Hall, P (1388). Urban Future 21, a global agenda for twenty- first century cities. Tehran, Iranian Society of Consulting Engineers. (in persian)
Hawkes,J (2001).The fourth pillar of sustainability: Culture's essential role in public planning. Australia: Cultural Development Network.
Jabalameli, Mahsa, Abdolhamid Noghrehkar and Mahdi Hamzehnezhad. (1391). Conceptual Principals in Designing Houses based on Islamic Wisdom.  Second National Conference on Islamic city. (in persian)
  Jamali, S (1391). A Study on the Impact of Housing Typology on Urban Morphology Case Study: Tabriz Metropolis. Ph.D. Thesis. Faculty of Environmental  Sciences and Architecture. Tabriz University. (in persian)
  Jamali, S (1394). Urban Morphology ; Representing Architecture at the City Scale. Forouzesh, Tehran. (in persian)
Khoshyar, Golrookh. (1382). Indictors for Sustainable Development. Management Journal. 13, (79,80), 32-37. (in persian)
Maclaren, V. (2004). Urban Sustainability Reporting The sustainable urban development reader (pp 203-210): Routledge.
Ministry of interior (1998). The ways for urban development plans implementation Tehran.
Momtaz, Farideh. (1391). Urban Sociology. Tehran. Enteshar Co. (in persian)
Monjezy, Noormohammad and Rafeei, Mohammad Ali. (1389). Islamic New City and the Element of Justice (The Principles of Construction and Evaluation). The National Conference on Islamic Architecture and Urbanism. Tabriz Islamic Art University. (in persian)
Mozas, J., & Per, A. F. (2004). Densidad: Density. Vitoria-Gasteiz : a+t ediciones
Naghizadeh, Mohamad. (1384). The Role of Nature and Environment in Iranian Urban Culture. Tehran. Science and Research Branch Publication. (in persian)
Nooraie, H ; Tabibian, M and Rezaie, N (1391). Determination of Floor Area Ratio (FAR) According to Cultural and Social Issues in Spontaneous Settements. ARMANSHAHR; Journal  of Architecture and Urban Development. 9 (p 217-231). (in persian)
Partovi, Parvin and Pezhman Salar. An Analytical Model for Sustainable Building Density, Case Study: District 1 of Urmia City (Daneshkadeh Street Boundary). Architecture and Urban Planning Journal. 11, 43-61. (in persian)
Pourdeihimi SH, Madani R, Mousavinia F (1396). Physical Factors Affecting the Perception of Density in Residential Environments. Journal of Architecture Studies. 11 (P 43-61). (in persian)
Rapoport, A., & El Sayegh, S. (2005). Culture, architecture, and design (p. 92). Washington: Locke science publishing Company.
Rapoport, Amos (1998).Using Culture hn Housing Design, USA; Milwaukee. University of Wisconsin,
Scotthanson, V. Scotthanson,k (2005). The Cohousing Handbook: A Place for Community (1st Ed). Canada; New Society Publishers.
Tabibian Mohammad. (1382). Determining Sustainable Development Indicators and its Manifestations in the Environment. Journal of Environmental Studies. 4, 1-12. (in persian)
  Tavasoli, Mahmood. (1375). Elements and Principles of Urban Planning and Residential Spaces in Iran. Vol. I & II. Tehran. Urban Planning and Architecture Research Center of Iran.  (in persian)
United Nation (UN) Habitat (2006). State of the world cities. UN Human Ssettlement Programme; Nairobi
Vicuna, M. (2012). The Forms of Residential Density in The Contemporary City: The Case of Santiago, Chile. In Proceedings of the 8th International Space Syntax Symposium, Pontificia Universidad Católica de Chile, Santiago, Chile.
Wong, C. (2006). Indicators for urban and regional planning: the interplay of policy and methods. Routledge.
Yazdanfar A, Hosseini B, Zaroudi M.(1388).  Culture and House form. Journal  of Housing and Rural Environment ; 32 (144) (p 17-32). (in persian)
 
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 14 مرداد 1398
  • تاریخ بازنگری: 27 شهریور 1398
  • تاریخ پذیرش: 28 آبان 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار