فهم مفهوم منفعت عمومی در نظام شهرسازی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار گروه شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیار گروه شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

بیان مسأله: : منفعت عمومی یکی از زیربنایی‌ترین و مهم‌ترین موضوعات در حوزه‌ی شهرسازی است. اهمیت این موضوع به‌اندازه‌ای است که هیچ اقدام شهرسازی بدون داشتن توجیهی مبنی بر قرارگیری آن در راستای منفعت عمومی، به انجام نمی‌رسد؛ اما مساله زمانی بروز می‌یابد که تلقی‌ها از این‌که منفعت عمومی چیست و از چه طریقی باید به دست آید، متفاوت می‌شود. در این شرایط تعیین این‌که کدام برنامه‌یا اقدام شهری در راستای منفعت عمومی است، بسیار دشوار می‌شود.
هدف: با توجه به شکاف عمیق موجود در ارتباط با موضوع منفعت عمومی در شهرسازی ایران، این مقاله تلاش می‌کند تا نتایج پژوهشی در این حوزه را که با هدف فهم رویکرد حاکم بر شهرسازی ایران نسبت به مفهوم منفعت عمومی یا به عبارتی فهم مشترک موجود در شهرسازی ایران از مفهوم منفعت عمومی انجام شده است را ارائه دهد.
روش:در این پژوهش از تحلیل محتوای 15 مصاحبه‌ی عمیق نیمه ساختاریافته و همچنین تحلیل 12 سند قانونی و اسناد و مدارک دو طرح معاصر شهرسازی ایران بهره گرفته شد. مصاحبه‌های انجام‌شده، بر مبنای یک شاکله‌ی واحد منتج از بخش مبانی نظری و مساله انجام شد. همچنین با توجه به ماهیت پژوهش، کدگذاری تا زمان دستیابی به اشباع داده ادامه‌یافت و به‌منظور کاهش خطا و همسان‌سازی کدها در فرایند تحلیل محتوا از روش‌های کدگذاری توافقی و قیاس دائمی استفاده شد.
یافته‌ها: آنچه به‌عنوان یافته‌ی این پژوهش می‌توان بیان کرد این است که منفعت عمومی در شهرسازی ایران مقوله‌ای عینی، همگانی، رویه‌ای و محتوایی است که به‌وسیله‌ی نهادهای رسمی متولی شهرسازی تعیین می‌شود.
نتیجه­ گیری: علی رغم این که نمی توان تبیینی رسمی از منفعت عمومی در شهرسازی ایران را به طور مستقیم در اسناد، قوانین و ادبیات شهرسازی پیدا کرد، به نظر می رسد فهم مشترکی از این مفهوم در میان فعالان و فعالیت های مختلف حوزه ی شهرسازی قابل فهم است.

تازه های تحقیق

مطالعات شهرسازی در زمینه‌ای خاص، بیش از هر چیز نیازمند شناخت وضعیت موجود در آن زمینه است. این شناخت به نوعی نقطه‌ی آغاز راهیست که می‌تواند به تقویت، اصلاح یا تغییر در دیدگاه‌ها و رویه‌ها منجر شود. این پژوهش با توجه به شکافی که در حوزه‌ی نظری پیرامون منفعت عمومی وجود دارد، می‌تواند نقطه‌ی آغازینِ پرداختن به این موضوع باشد.  

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Understanding the Concept of the Public Interest in Iran's Urbanism System

نویسندگان [English]

  • Mehran Foroughifar 1
  • Farshad Noorian 2
  • Morteza Hadi Jaberi Moghadam 3
1 Ph.D Condidate,, Department of Urban Planning, Fine Arts Faculty,, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Urban Planning, Fine Arts Faculty,, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Urban Planning, Fine Arts Faculty,, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Background: The Public interest is one of the most basic and significant issues in the urbanism discipline.  The importance of this issue is such that no urbanism action can be done without having a justification that it is in line with the public interest. The problem emerges when there are different understandings of the concept of the public interest and there are disagreements on how one can achieve it. In such a diversity of opinions, it would be difficult to identify which urban actions or plans are in line with the interest of the public and which ones are not.
Objectives: Given the deep gap regarding the public interest in Iran's urbanism, this paper seeks to present the results of the research in this area which was done with the aim of understanding the prevailing approach to Iran's urbanism in terms of the concept of the public interest or in other words the common understanding in Iran's urbanism from the concept of the public interest.
Methodology: In this research, the content of 15 semi-structured deep interview and also the analysis of the 12 legal documents and the documents of the two Iranian contemporary urbanism projects were analyzed. The interviews were done based on a single form resulted from the theoretical framework and the problem statement sections. Also, in terms of the nature of the research, coding was continued up to the time of the data saturation and in order to reduce the errors and matching the codes in the process of the content analysis, the techniques of the agreed coding and the permanent analogy were used.
Results: findings of this study showed that the public interest in Iran's urbanism, is a concrete, general, procedural and content category that is determined by the official institutions in charge of urbanism.
Conclusion: While an official explanation of public interest in Iran`s planning cannot be found directly through planning rules and regulations, a common understanding of this concept can be understood among planners.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public Interest
  • Common Good
  • Iran`s Planning System
  • Tehran University Development Plan
  • 17 Shahrivar Street

مراجع

حاج زاده، هادی. (1393). آشنایی با مفاهیم حقوق عمومی: بررسی مفهوم « منفعت عمومی». تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
خیرالدین، رضا؛ کامیار، غلامرضا، دلایی میلان، ابراهیم. (1395). تعادل بخشی بین حقوق مالکانه و منافع عمومی در اقدامات نوسازانه شهری )از تعارض منافع تا تعادل حقوق در قوانین سلب و تامین حقوق مالکانه(،پژوهش‌هایمعماریاسلامی، 4(4)، 22-41.
دبیرخانه کمسیون ماده پنج، (1376). مصوبات شماره 265 الی 277. بازیابی شده در 7 دی 1397، از http://shahrsazi.tehran.ir/Default.aspx?tabid=1166#book76
دبیرخانه کمسیون ماده پنج، (1382). مصوبات شماره 355 الی 364. بازیابی شده در 7 دی 1397، از http://shahrsazi.tehran.ir/Default.aspx?tabid=1166#book82
دبیرخانه کمسیون ماده پنج، (1390). صورت‌جلسه‌ی شماره‌ی 503. بازیابی شده در 7 دی 1397، از http://shahrsazi.tehran.ir/Default.aspx?tabid=1166#book90
دبیرخانه کمسیون ماده پنج، (1396). مصوبات شماره 572 الی 576. بازیابی شده در 7 دی 1397، از http://shahrsazi.tehran.ir/Default.aspx?tabid=1166#book96
صدیقی، مائده. (6/11/1398). دور سرگردانی طرح توسعه دانشگاه تهران به نقطه اول بازگشت پایانی تلخ برای یک داستان بی پایان. روزنامه اعتماد، شماره 4572، 6 بهمن، ص. 10.
صفی‌خانی، بهاره. (1394). منافع عمومی و سلب مالکیت خصوصی. مشهد: انتشارات انصار.
عظیمی فشی، علیمردان. (1393). سلب مالکیت جهت منافع عمومی. تهران: آریان قلم.
فاضلی، محمد؛ علیخواه، فردین. (1392). پیوست اجتماعی و فرهنگی بهسازی میدان امام حسین (ع) و پیاده راه سازی خیابان 17 شهریور (گزارش نهایی). تهران: سازمان زیباسازی شهر تهران.
محمدی، امید. (1395). بررسی تملک رایگان حقوق مالکانه توسط شهرداری‌ها در آیینه‌ی آراء هیئت عمومی دیوان عدالت اداری: منفعت عمومی در حوزه امور اراضی و حقوق مالکانه. تهران: اندیشه سبز نوین‏.
مهندسان مشاور باوند. (1391). مطالعات ارتقا کیفی محور 17 شهریور حد فاصل میدان امام حسین (ع) و میدان شهدا (جلد اول: حوزه‌های ﻓﺮاﮔﻴﺮ، ﺑﻼﻓﺼﻞ و ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و اﺳﻨﺎد ﻓﺮادﺳﺖ). تهران: سازمان زیباسازی شهر تهران.
مهندسان مشاور باوند. (1391). مطالعات ارتقا کیفی محور 17 شهریور حد فاصل میدان امام حسین (ع) و میدان شهدا (جلد دوم: ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺮﺣﻠﻪ اول؛ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﻣﺤﺪوده ﻃﺮح). تهران: سازمان زیباسازی شهر تهران.
وب‌سایت اسکان، (1398). فرصت شش ماهه برای بازنگری طرح ساماندهی حوزه پیرامون دانشگاه تهران/خودداری از تصویب طرح‌های توسعه کالبدی دانشگاه‌های واقع در بافت شهری [اخبار]. بازیابی شده در تاریخ 15 تیر 1398، از http://www.eskannews.com/news/19728
وب‌سایت ایرنا، (1391). بازگشایی خیابان سنگفرش شده 17 شهریور تهران به روی خودروها  [اخبار]. بازیابی شده در تاریخ 27 بهمن1396، از: http://www.irna.ir/fa/News/80477247/
وب‌سایت پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، (1397). دانشگاه تهران به مثابه مجموعه‌ای فراتر از مجموعه دانشگاهی در مقیاس شهر  [اخبار]. بازیابی شده در تاریخ 1 آذر 1397، از http://news.mrud.ir/news/53031
وب‌سایت تسنیم، (1391). بازگشایی موقت بخشی از پیاده‌راه ۱۷ شهریور/ ۱۳ رجب پیاده‌راه به حالت قبل باز می‌گردد  [اخبار]. بازیابی شده در تاریخ  27 بهمن 1396، از https://www.tasnimnews.com/fa/news/1391/10/09/8366/
وب‌سایت خبرگزاری مهر، (1395). باید اشتباه‌ها را جبران و از مردم عذرخواهی کنیم  [اخبار]. بازیابی شده در تاریخ 1 اسفند 1396، از https://www.mehrnews.com/news/3762962
وب‌سایت خبرگزاری مهر، (1395). ارزیابی وضعیت معبر بازشده برای ۱۷ شهریور تا پایان سال  [اخبار]. بازیابی شده در تاریخ 1 اسفند 1396، از  https://www.mehrnews.com/news/3801575
وب‌سایت خبرگزاری مهر ،(1395). خیابان ۱۷ شهریور باز شد [اخبار]. بازیابی شده در تاریخ 1 اسفند 1396، از https://www.mehrnews.com/news/3778277
وب‌سایت خبرگزاری مهر، (1396). پیگیری مشکلات پیاده راه ۱۷ شهریور/توجه به نظرات شورایاری‌ها  [اخبار]. بازیابی شده در تاریخ 1 اسفند 1396، از https://www.mehrnews.com/news/4104073
وب‌سایت شهرداری منطقه 6 تهران، (1397). طرح توسعه دانشگاه تهران [نوشته وب‌سایت]. بازیابی شده در تاریخ 1 دی 1397، از http://region6.tehran.ir/Default.aspx?tabid=1011
وب‌سایت دانشگاه تهران، (1397). شفاف‌سازی دانشگاه تهران درباره طرح شهر دانش [اخبار]. بازیابی شده در تاریخ 1 آذر 1397، از https://ut.ac.ir/fa/news/5805
وب‌سایت روزنامه‌ی اطلاعات، (1396). طرح پیاده راه ۱۷ شهریور تهران با شکست مواجه شده است  [اخبار]. بازیابی شده در تاریخ 1 اسفند 1396، از http://www.ettelaat.com/etiran/?p=326372
وب‌سایت عصر ایران، (1396). عضو شورای شهر: 400 میلیارد تومان هزینه برای پیاده‌راه "17 شهریور" / گازانبری ساخته شد/ هیچ کارشناس ترافیکی دخالتی در طرح نداشت [اخبار]. بازبینی شده در 19 بهمن 1398، از https://www.asriran.com/fa/news/597048
 
6th municipal district of Tehran website, (2018). Tehran University development plan [website comment]. Retrieved 22 December 2018 from http://region6.tehran.ir/Default.aspx?tabid=1011. (in Persian).
Alexander, E. (1992). Approaches to planning: Introducing current planning theories, concepts, and issues. Philadelphia: Gordon and Breach.
Alexander, E. (2002a). The public interest in planning: From legitimation to substantive plan evaluation. Planning Theory, 1(2), 246-249.
Alexander, E. (2010). Planning, policy and the public interest: Planning regimes and planners' ethics and practices. International Planning Studies, 15(2), 143-162.
Arnstein, S. R. (1969). A ladder of citizen participation. Journal of the American Planning Association, 35(4), 216-224.
Asriran website, (2018). Member of the city council: 400 billion tomans for “17 Shahrivar” pedestrian way/ No traffic specialist interfered in the plan [News]. Retrieved 8 February 2020 from https://www.asriran.com/fa/news/597048. (in Persian).
Azimi Fashi, A. (2014). Expropriation for public interest. Tehran: Arian Ghalam. (in Persian).
Bavand consultants. (2012). Studies for improving the quality of 17 Shahrivar Street from Imam Hussein square to Shohada square (Vol. 1). Tehran: Tehran Beautification Organization. (in Persian).
Bavand consultants. (2012). Studies for improving the quality of 17 Shahrivar Street from Imam Hussein square to Shohada square (Vol. 2). Tehran: Tehran Beautification Organization. (in Persian).
Blaikie, N. (2000). Designing social research. Cambridge: Polity Press.
Booth, P. (2003). Planning by consent: The origins and nature of British development control. London: Routledge.
Campbell, H. and Marshall, R. (2002). Utilitarianism’s bad breathe? A re-evaluation of the public interest justification for planning. Planning Theory, 1(2), 163-187.
Chettiparamb, A. (2016). Articulating ‘public interest’ through complexity theory. Environment and Planning C: Government and Policy, 34(7), 1-22.
Collins, K., Onwuegbuzie, A., & Jiao, Q. (2007). A mixed methods investigation of mixed methods sampling designs in social and health science research. Journal of Mixed Methods Research, 1(3), 267-294.
Commission Secretariat Article No. 5. (1997). Approvals No. 265 to 277. Retrieved 28 December 2018 from http://shahrsazi.tehran.ir/Default.aspx?tabid=1166#book76. (in Persian).
Commission Secretariat Article No. 5. (2003). Approvals No. 355 to 364. Retrieved 28 December 2018 from http://shahrsazi.tehran.ir/Default.aspx?tabid=1166#book82. (in Persian).
Commission Secretariat Article No. 5. (2011). Proceedings No. 503. Retrieved 28 December 2018 from http://shahrsazi.tehran.ir/Default.aspx?tabid=1166#book90. (in Persian).
Commission Secretariat Article No. 5. (2017). Approvals No. 572 to 576. Retrieved 28 December 2018 from http://shahrsazi.tehran.ir/Default.aspx?tabid=1166#book96. (in Persian).
Davidoff, P. (1965). Advocacy and pluralism in planning. AIP Journal, 31(4), 331-338.
Eskan news website, (2019). 6 months opportunity for reviewing the surrounding area of Tehran University in its development plan/ Refraining from approving universities` development plans in urban context[News]. Retrieved 6 July 2019 from http://www.eskannews.com/news/19728. (in Persian).
Ettelaat website, (2017). The 17 Shahrivar pedestrian way has faced failure [News]. Retrieved 20 February 2018 from http://www.ettelaat.com/etiran/?p=326372. (in Persian).
Faludi, A. (1973). A reader in planning theory. Pergamon Press Ltd, Oxford.
Fazeli, M. & Alikhah, F. (2013). Socio-cultural attachment of Imam Hussain square and 17 Shahrivar pedestrian way improvement plan (Final report). Tehran: Tehran Beautification Organization. (in Persian).
Fishman, R. (2012). Urban utopias in the twentieth century: Ebenezer Howard, Frank Lloyd Wright, and Le Corbusier. In S. Fainstein & S. Campbell (Eds.), Readings in Planning Theory (pp. 27-53). Chichester: Wiley-Blackwell.
Fordham, R. (1990). Planning consultancy: Can it serve the public interest?, Public Administration, 68, 243-248.
Friedmann, J. (2011). Insurgencies: Essays in planning theory. London: Routledge.
Green, H. E. (2014). Use of theoretical and conceptual frameworks in qualitative research. Nurse Researcher, 21(6), 34-38.
Guest, G., Bunce, A., & Johnson, L. (2006). How many interviews are enough? An experiment with data saturation and variability. Field Methods, 18(1), 59–82.
Hajzadeh, H. (2014). Getting to know public rights concepts: Reviewing the concept of “public interest”. Tehran: The research center of The Guardian Council. (in Persian).
Hall, P. (2002). Cities of tomorrow: An intellectual history of urban planning and design since 1880. Oxford: Blackwell.
Heywood, P. (1990). Social justice and planning for public interest. Urban Policy and Research, 8(2), 60–68.
Hillier, J. (2003). ‘AGON’izing over consensus: Why Habermasian ideals cannot be ‘real’. Planning Theory, 2(1), 37-59.
Hoch, C. (1984). Doing good and being right: The pragmatic connection in planning theory. Journal of the American Planning Association, 50(3), 335-345.
Hoch, C. (2006). Planning to keep the doors open for moral communities. Planning Theory, 5(2), 127-145.
Hoch, C. (2007). Pragmatic communicative action theory. Journal of Planning Education and Research, 26 (3), 272-283.
Howard, E. (1902). Garden cities of To-morrow. United Kingdom: Swan Sonnenschein & Co.
Innes, J. (1996). Planning through consensus building: a new view of the comprehensive planning idea. APA Journal, 6(4), 460-472.
Innes, J. (2004). Consensus building: Clarifications for the critics. Planning Theory, 3(1), 5-20.
Irna website, (2012). Reopening of the paved 17 Shahrivar Street for cars [News]. Retrieved 16 February 2018 from http://www.irna.ir/fa/News/80477247/. (in Persian).
Kheyroddin, R., Kamyar, G. & Dalaei Milan, E. (2017). Balancing between property rights and public interests in urban regeneration measures (from interests’ conflict to legal balance). Iran University of Science & Technology, 4(4), 21-40. (in Persian).
Kuzel, A. (1992). Sampling in qualitative inquiry, In B. Crabtree & W. Miller (Eds.), Doing qualitative research (pp. 33-46). Newbury Park: Sage publication.
Lindblom, C. (1959). The science of muddling through. Public Administration Review, 19(2), 79-88.
Lindblom, C. (1979). Still muddling, not yet through. Public Administration Review, 39(6), 517-526.
Maidment, C. (2016). In the public interest? Planning in the Peak District National Park. Planning Theory, 15 (4), 366-385.
Marshall, B., Cardon, P., Poddar, A., & Fontenot, R. (2013). Does sample size matter in qualitative research? A review of qualitative interviews in research. Journal of Computer Information Systems, 54(1), 11-22.
Mazza, L. (1990). Planning as a moral craft. Planning Theory, 2(3), 47-50.
Mehr news website, (2016). We have to make up for our mistakes and apologize to people [News]. Retrieved 20 February 2018 from https://www.mehrnews.com/news/3762962. (in Persian).
Mehr news website, (2016). Evaluating the reopened 17 Shahrivar until the end of the year [News]. Retrieved 20 February 2018 from https://www.mehrnews.com/news/3801575. (in Persian).
Mehr news website, (2016). The 17 Shahrivar Street is reopened [News]. Retrieved 20 February 2018 from https://www.mehrnews.com/news/3778277. (in Persian).
Mehr news website, (2017). Following up on the difficulties in 17 Shahrivar/ considering the comments of local councils [News]. Retrieved 20 February 2018 from https://www.mehrnews.com/news/4104073. (in Persian).
Meyerson, M., & Banfield, E. (1955). Politics, planning, and the public interest: The case of public housing in Chicago, Free Press, New York.
Mohamadi, O. (2016). Reviewing the free possession of property rights by municipalities in General Assembly votes of Divan-e Edalat-e Edari: Public interest in property rights and land affairs. Tehran: Andisheh Sabz-e Novin. (in Persian).
Moroni, S. (2004). Toward a reconstruction of the public interest criterion. Planning Theory, 3(2), 151-171.
Mrud news website, (2018). The University of Tehran as a complex more than an educational complex in city-scale [News]. Retrieved 22 November 2018 from http://news.mrud.ir/news/53031. (in Persian).
Ong, B. (2012). Grounded theory method (GTM) and the abductive research strategy (ARS): a critical analysis of their differences. International Journal of Social Research Methodology, 15(5), 417- 432.
Pendlebury, J. (2014). The evolution of town and country planning. In B. Cullingworth, V. Nadin, T. Hart, S. Davoudi, J. Pendlebury, G. Vigar, D. Webb & T. Townshend (Eds.), Town and Country Planning in the UK. (pp. 17-36). Abingdon: Routledge.
Polit D. F., & Beck C. T. (2004). Nursing Research, Principles, and Methods. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.
Reade, E. (1997). Planning in the future or planning of the future. In A. Plowers & B. Evans (Eds.), Town planning into the 21st century (pp. 71-103). London: Routledge.
Rocco, T. S., & Plakhotnik, M. S. (2009). Literature reviews, conceptual frameworks, and theoretical frameworks: terms, functions, and distinctions. Human Resource Development Review, 20(10), 120-130.
Safikhani, B. (2015). Public interest and deprivation of private ownership. Mashhad: Ansar Publications. (in Persian).
Sedighi, M. (26/01/2020). The vicious circle of Tehran University`s development plan has backed to the beginning point, a bitter ending to an endless story. Etemad newspaper, No. 4572, 26 January, pp. 10. (in Persian).
Tait, M. (2016). Planning and the public interest: Still a relevant concept for planners. Planning Theory, 15(4), 335– 343.
Tasnim news website, (2012). The reopening of a part of 17 Shahrivar pedestrian way / It will return to its last condition in 13 Rajab [News]. Retrieved 16 February 2018 from https://www.tasnimnews.com/fa/news/1391/10/09/8366/. (in Persian).
Taylor, N. (1998). Mistaken interests and the Discourse model of planning. Journal of the American Planning Association, 64(1), 64-75.
Taylor, S., Fisher, D., & Dufresne, R. L. (2002). The aesthetics of management storytelling: A key to organizational learning. Management Learning, 33(3), 313-30.
Timmermans, S., & Tavory, I. (2012). Theory construction in qualitative research: From grounded theory to abductive analysis. Sociological Theory, 30(3), 167-176.
University of Tehran website, (2018). Tehran University clarification on Danesh city [News]. Retrieved 22 November 2018 from https://ut.ac.ir/fa/news/5805. (in Persian).
Ward, S. (2004). Planning and urban change. London: SAGE Publications Ltd.
 
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 19 آذر 1398
  • تاریخ بازنگری: 11 بهمن 1398
  • تاریخ پذیرش: 20 فروردین 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار