ارزیابی کیفیت های مؤلفۀ تجربی-زیباشناختی در طراحی شهری (نمونه موردی خیابان جمهوری شهر تبریز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه معماری و شهرسازی، دانشکده معماری و هنر، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و هنر، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

3 استادیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و هنر، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

بیان مسأله: کیفیت طراحی شهری در اثر تحولات حاصل از نیازهای جوامع تکامل یافته و در مسیر خود طبق شرایط کنونی مؤلفه های زیباشناسی-عینی محیط، عملکردی، زیباشناسی- ذهنی و زیست محیطی را در بر می گیرد. از آنجایی که در بررسی کیفیت طراحی شهری یک مکان ارزیابی مؤلفه ها و ابعاد گوناگون محیط شهری ضرورت دارد می توان با استفاده از مدل مؤلفه های سازندۀ مکان، مؤلفه های کیفیت طراحی شهری را تعریف نمود. مدل مکان پایدار یکی از کامل ترین مدل ارزیابی مؤلفه های سازندۀ مکان است که بر 4 بعد کالبد، فعالیت، تصورات و اکوسیستم دلالت دارد. پژوهش حاضر ابعاد فعالیت و تصورات که تشکیل دهندۀ مؤلفۀ تجربی-زیباشناختی هستند را در محدوده مطالعاتی ارزیابی می کند. محدودۀ مطالعاتی خیابان جمهوری یکی از قدیمی ترین خیابان منطقۀ 8 شهر تبریز است که به عنوان یکی از مهم ترین محورهای واجد ارزش دید و منظر حائز اهمیت می باشد.
هدف: این پژوهش وضعیت کیفیت های سازندۀ مؤلفۀ تجربی-زیباشناختی را از دید مردم ساکن در بافت منطقه 8، سایر مناطق و گردشگران بررسی می کند.
روش:در بخش اول پژوهش با فن تحلیل محتوا کیفیت های مؤلفۀ تجربی-زیباشناختی از نظریات اندیشمندان جمع بندی شده و فراوانی هر یک به دست می آید. سپس به روش پیمایشی برای هر یک از کیفیت های اولویت دار گویه هایی تدوین شده و توسط گروه های مردم ساکن در بافت منطقه 8، سایر مناطق و گردشگران مورد ارزیابی قرار می گیرد.
یافته‌ها: کیفیت خوانایی و شخصیت بصری مهم ترین کیفیت های مؤلفۀ تجربی-زیبا شناختی می باشند.
نتیجه ­گیری: وضعیت کیفیت خوانایی و شخصیت بصری از دید گروه های منتخب متفاوت است.

تازه های تحقیق

کیفیت خوانایی و شخصیت بصری فراوان ترین معیارهای کیفیتی برای این مولفه محسوب می شوند؛ زیرا کیفیت خوانایی بر بعد ذهنی و کیفیت شخصیت بصری بر بعد عینی توجه دارد و دیگر معیارهای این مولفه در راستای این دو کیفیت پدیدار خواهند شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assessing the Qualities of Empirical-Aesthetic Factor in Urban Design; a Case Study of Jumhuri Street in Tabriz

نویسندگان [English]

  • Aysan Pourmoghaddam 1
  • Mahsa Faramarzi asli 2
  • Mirsaeed Moosavi 2
  • Akbar Abdollahzadeh Taraf 3
1 Ph.D Candidate, Department of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban planning, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban planning, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban planning, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

Background: The quality of the urban design as one of its significant purposes, developed from societal desires and according to the present conditions; it covers all the four factors of aesthetic-objective, functional, aesthetic-subjective, and environmental. Since studying the quality of urban design of a place requires the assessment of urban environment components and its different dimensions, the model of creative place can be used for describing quality factors of urban design. Golkar`s model entitles as “Sustainable place” extracted from “Place” model proposed by Canter, is one of the most comprehensive models for assessing the qualities of place. Sustainable place model imports to four dimensions of form, function, imaginations and ecosystem. In this study, the dimensions of function and imaginary that constitute the empirical-aesthetic Factor are assessed in the case study area. The area of study, ​​Jumhuri Street, is one of the oldest historical streets in the eighth district of Tabriz city. Jumhuri Street was considered as one of the worth seeing places of Tabriz.
Objectives: This research, investigates the creative qualities of the empirical-aesthetic Factor from the viewpoint of the people living in the case study area, people living in the other regions of Tabriz city and tourists.
Methodology: Content-analysis is used to investigate various ideas and views toward qualities of empirical-aesthetic Factor from different philosophies and select the most critical ones. Then, through using the surveying method, various items of empirical-aesthetic Factor were assessed.
Results: Results indicate that legibility and visual character are the most critical qualities of empirical-aesthetic Factor.
Conclusion: Different individuals from the whole Tabriz City, Eighth district and tourists have different ideas about the qualities of legibility and visual character.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qualities of urban design
  • Model of sustainable place
  • Empirical-aesthetic Factor
  • Jumhuri Street of Tabriz City

مراجع

بنتلی، ای ین، الکک، آلن، مورین، پال، مک گلین، سو، و اسمیت، گراهام. (1983). محیط های پاسخده کتاب راهنمایی طراحان. ترجمه مصطفی بهزاد فر. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
بهمنش راد، جواد. (1389). در جستجوی هویت شهری تبریز. تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
تاجیک، آرزو، پرتوی، پروین. (1392). مدل مفهومی و چهارچوب تحلیلی پیاده مداری با تأکید  بر رویکرد نوشهرسازی مطالعه موردی؛ فاز چهار مهرشهر کرج. مطالعات شهری، 3(9)، 81-96.
حسین زاده میبدی، ویدا. (1392). تسهیل راهیابی و افزایش خوانایی در فضاهای شهری با استفاده از طراحی محیطی و مطالعه الگوهای رفتاری در منطقه یک شهر تهران. پایان نامه ی منتشر شده کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر، دانشکده ی معماری و هنر.
خاک زند، مهدی، محمدی، مریم، جم، فاطمه، و آقابزرگی، کوروش. (1393). شناسایی عوامل مؤثر بر طراحی بدنه های شهری با تأکید بر ابعاد زیبایی شناسی و زیست محیطی مطالعه موردی: خیابان ولیعصر(عج) - شهر قشم. مطالعات شهری، 3(10)، 15-26.
شاهی آقبلاغی، عارف، زنگنه، یعقوب، خدابنده لو، حسن، و درودی نیا، عباس. (1395). سنجش شاخص های کیفیت محیط شهری(مطالعات موردی: مسکن مهر شهر سبزوار). مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 7(26)، 54-72.
شوای، فرانسواز. (2011). شهرسازی تخیلات و واقعیات. ترجمه محسن حبیبی. تهران: دانشگاه تهران.
طالب پور، ملیحه، عابد، نرگس. (1392). خلاصه کتاب گزیدۀ منظر شهری [جزوۀ درسی]. مشهد: دانشگاه پیام نور مشهد.
 طبیبیان، منوچهر، موسوی، میرجلال. (1395). بررسی نقش زیباسازی و ارتقاء کیفیت محیط بر سرزندگی شهری، نمونه موردی: باغ شهر تاریخی مراغه. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 9(17)، 249-262.
 عزتی، محمد، ایرانی، غلامرضا، و ابراهیم پور، احد. (1397).اطلس کلانشهر تبریز. تبریز: اختر.
فلاحی آلهاشم، معصومه. (1395). سنجش و ارزیابی کیفیت محیطی فضاهای عمومی شهری (مطالعه موردی: حاشیه ی رودخانه بالیخلی چای اردبیل). پایان نامه منتشر شده کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه آموزشی جغرافیا و برنامه ریزی شهری.
کرمونا، متیو، هیت، تیم، تنراک، و تیسدل، استیون. (2003). مکان های عمومی فضاهای شهری ابعاد گوناگون طراحی شهری. ترجمه فاطمه قرائی، مهشید شکوهی، زهرا اهری و اسماعیل صالحی. تهران: دانشگاه هنر.
کریمی یزدی، اعظم، براتی، ناصر، و زارعی، مجید. (1395). ارزیابی تطبیقی ادراک فضای شهری از نظرگاه مخاطبین و متخصصین عرصه شهری (مطالعه موردی مجموعه شهری امامزاده صالح تجریش تهران). نشریۀ علمی باغ نظر، 13(45)، 26-13.
گلکار، کوروش. (1379). مؤلفه های سازنده کیفیت طراحی شهری. صفه، 11(32)، 38-65.
گلکار، کوروش. (1393). آفرینش مکان پایدار تأملاتی در باب نظریه ی طراحی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
لینچ، کوین. (1975). سیمای شهر. ترجمه منوچهر مزینی. تهران: دانشگاه تهران.
محمدی، محمود، چنگلوایی، یونس. (1392). ارزیابی مؤلفه های کیفیت فضای شهری بر میزان مطلوبیت مسیرهای پیاده گردشگری (مورد پژوهی اولویت بندی مسیرهای گردشگری پیاده در شهر اصفهان). نشریه علمی- پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، 4(5)، 15-32.
مطهری راد، مهری. (1395). مؤلـفه های مؤثر بر ادراک و ارتباط بصـری در منظر شهری تاریخـی. نشریه شهرسازی و معماری هفت شهر، 4(55 و 56)، 53-62.
معاونت معماری و شهرسازی شهرداری تبریز. (1392). تقسیم بندی مناطق دهگانه شهرداری تبریز اهم ضوابط و مقررات طرح تفصیلی. بازیابی شده در 12 بهمن 1398، از http://azarsharghi.mrud.ir › Portals › FilesUp › tarhe Tabriz
مهندسین مشاور نقش جهان- پارس. (1386). طرح تفصیلی منطقه تاریخی- فرهنگی تبریز (منطقه 6 شهرداری) گزارش مرحله چهارم: اسناد پایه توسعۀ منطقه. تبریز: معاونت شهرسازی شهرداری تبریز.
ویلر، استیون، بیتلی، تیموتی. (2004). نوشتارهایی درباره توسعه شهری پایدار. ترجمه کیانوش ذاکرحقیقی. تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
 
Andrews, C. J. (2001). Analyzing quality-of-place. Environment and Planning B: Planning and Design, 28(2), 201-217.
Behmanesh Rad, J. (2010). In search of the urban identity of Tabriz. Tehran: Urban Planning and Architecture Research Center.  (in Persian)
Bently, I., Alcock, A., Murrian, P., McGlynn, S., & Smit, G. (1983). Responsive enviroments: a manual for designers (M. Behzadfar, Trans.). Tehran: University of Science and Technology of Iran. (in Persian)
Carmona, M., Heath, T., Oc, T., & Tiesdell, S. (2003). Public Places Urban Spaces (F. Gharai, M. Shokuhi, Z. Ahari, & E. Salehi, Trans). Tehran: University of Art. (in Persian)
Choay, F. (2011). L'Urbanisme, utopies et réalités. Tehran: University of TEHRAN. (in Persian)
Cowan, R. (2008). The Dictionary of Urbanism. Tisbury: Streetwise Press.
Ezzati, M., Irani, G. R., & Ebrahimpour, A. (2018). Atlas of Tabriz Metropolis. Tabriz: Akhtar. (in Persian)
Fallahi Alhashem, M. (2016). Measuring and Analizing the environmental Quality of Urban Public Spaces Case study: Margins of Balikhlichay River, Ardebil City. (Unpublished master dissertation). University Mohaghegh Ardabili, Faculty of Literature and Human Sciences, Department of Geoghraphy and urban planning. (in Persian)
Golkar, k. (2014). Creating Sustainable Place Reflections on Urban Design Theory. Tehran: Shahid Beheshti University. (in Persian)
Golkar, k. )2001). Components of Urban Design Quality.  Soffeh, 11(32), 38-65. (in Persian)
Google Earth. (2019, Dec14). [Web site comment]. Retrieved 2019, Dec. 14, from https://www.google.com/earth/
Hossein Zadeh Meibodi, V. (2013). Facilitating of wayfinding and legibility in urban spaces by environmental design and study of behavioral patterns in second Zone of Tehran city. (Unpublished master dissertation). University of Art, Architecture and Urbanism Department. (in Persian)
Ibrahim, E. (2012). What is the Meaning of Quality?. Munich Personal RePEc Archive, Retrieved 2020, feb. 3, from https://mpra.ub.uni-muenchen.de/id/eprint/57345.pdf
Karimi Yazdi, A., Barati, N., & Zarei, M. (2017). Comparative Assessment of People’s and Experts’ Perception of Urban Space (Case study of urban collection of Emamzadeh Saleh, Tajrish, Tehran). Bagh-e Nazar, 13(45), 13-26. (in Persian)
Keshtkaran, R., Habibi, A., & Sharif, H. (2017). Aesthetic Preferences for Visual Quality of Urban Landscape in Derak High-Rise Buildings (Shiraz). Journal of Sustainable Development, 10(5), 94-106.
Khakzand, M., Mohammadi, M., Jam, F., & Aghanozorgi, K. (2014). Identification of factors influencing urban facade's design with an emphasis on aesthetics and ecological dimensions Case study: Valiasr (a.s.) Street –Free Region of Qeshm. Motaleate shahri Journal of Urban Studies, 3(10), 15-26. (in Persian)
Lynch, K. (1975). The Image of the City (M. Mozayeni, Trans.). Tehran: Tehran University. (in Persian)
Moghimi nia, B. (2017). Urban legibility, analyzing urban elements. European Online Journal of Natural and Social Sciences, 6(1), 146-162.
Mohammadi, M., & Changlavayi, Y. (2014). Evaluation of the components of urban space quality on the desirability of pedestrian tourism routes (Case study prioritization of pedestrian tourism routes in Isfahan). Journal of Iranian Architecture & Urbanism. 4(6), 15-32. (in Persian)
Motahari Rad, M. (2016). Perception and Visual Contact in Historic Urban Landscapes. Journal of The Urban Development and Organization Haft Shahr, 4(55, 56). 53-62. (in Persian)
Naqsh E Jahan-Pars Consulting Engineers. (2007). Plan of the historical-cultural region of Tabriz (Sixth district of the municipality) Report of the fourth stage: Basic documents for the development of the region. Tabriz: Tabriz City Hall. (in Persian)
Nia, H. A., & Atun, R. A. (2016). Aesthetic design thinking model for urban environments: A survey based on a review of the literature. Urban Design International, 21(3), 195-212.
NYC.gov. (n.d.). Final Supplemental Environmental Impact Statement for The Croton Water Treatment Plant Methodologies. Final SEIS METVIS, pp.1-3. Retrieved 2020, feb. 3, from www1.nyc.gov › pdf › croton-water-filtration-plant-project › 4-03visual. pp.1-3.pdf
Project for Public Spaces. (2007). What Is Placemaking? [Web site comment]. Retrieved 2020, Feb. 3, from https://www.pps.org/article/what-is-placemaking
Shahi Aghbelagi, A., Zanganeh, Y., & Khodabandehlo, H. (2016). Evaluation of the quality of urban environmental Factors, Case study: housing Mehr, Sabzevar. Journal of Arid Regions Geographic Studies, 7(26), 54-72. (in Persian)
Sholihah, A. B. (2016). The quality of traditional streets in Indonesia. (published doctoral dissertation). Nottingham University, Department of Architecture and Built Environment.
Tabibian, M., & Mousavi, M. (2017). Investigation of Beautification and Improvement of Environmental Quality effect on the Urban Vitality” Case Study: Maragheh Historical Garden City. ARMANSHAHR Architecture & Urban Development, 9(17), 249-262. (in Persian)
Tabriz City Hall. (2013). The ten districts of Tabriz Municipality the most important rules of Plan. Retrieved 2020, Feb. 1, from http://azarsharghi.mrud.ir › Portals › FilesUp › tarhe Tabriz. (in Persian)
Tajik, A., & Partovi, P. (2014). Walkability Conceptual Model and Analytical Framework with the Emphasis on New Urbanism Approach (case study: 4th phase of Mehrshahr). Motaleate shahri Journal of Urban Studies, 3(9), 81-96. (in Persian)
TalebPour, M., & Abed, N. (2013). Summary of THE CONCISE TOWNSCAPE [Pamphlet]. Mashhad: Payame Noor University of Mashhad. (in Persian)
UNESCO World Heritage Convention. (2009). Executive Summary Tabriz Historical Bazaar Complex. Retrived 2020, Feb. 1, from http:// whc.unesco.org › uploads › nominations
Wheeler, S. M., & Beatly, T. (2004). The Sustainable Urban Development Reader (K. Zaker Hagigi. Trans.). Tehran: Tabriz City Hall. (in Persian)
 
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 29 دی 1398
  • تاریخ بازنگری: 18 بهمن 1398
  • تاریخ پذیرش: 20 فروردین 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار