فضـای زبان؛ (زبان به‌مثابه عاملی تعیین‌کننده در تعریف و ادراک فضا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

2 دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

3 کارشناس ارشد شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره، قزوین، ایران.

چکیده

بیان مسئله: زبان محور بودن مفهوم فضا، کاربرد و ادراک آن را به‌عنوان یک مفهوم کلیدی در شهرسازی و معماری، گاهی با کژفهمی‌ همراه کرده است. پیوند بین دو مضمون فضا و زبان آن‌ها را به‌عنوان مفاهیم بنیادین در شناخت و تفسیر شهرها تبدیل کرده و ادراک یکی بدون دیگری ممکن نیست. نقد گفتمان مسلط در باب فضا، در رشته‌هایی چون شهرسازی که فضا را عموماً به‌عنوان یک مفهوم فیزیکی مورد استفاده قرار داده‌اند، و همچنین مطالعه پدیدارشناسانه دو مفهوم مورد اشاره می‌تواند به تبیین کاربردی مفهوم فضا کمک نماید.
هدف: مقاله حاضر با هدف ریشه‌یابی زمینه‌های ادراک در نظریات مختلف فضا و همچنین تعریف زبان به‌عنوان اصلی‌ترین عامل در فرایند ادراک و تجربه فضا، تدوین‌شده است. همچنین بررسی و نقد ارتباط متقابل بین فضا و زبان از اهداف این مقاله است.
روش: مطالعات انجام‌شده مبتنی بر ساختاری مرکب از دو روش «تحلیل انتقادی گفتمان» و «پدیدارشناسانه‌ هرمنوتیک» است.
یافته‌ها: به نظر می‌رسد ساختار جدایی‌ناپذیر دو مفهوم فضا و زبان، پیدایش و کاربرد نومفهمومی‌ تحت عنوان «فضای زبان» را ایجاب می‌کند؛ این مفهوم فضا و تفاسیر مختلف تبیین شده درباره آن را که حاصل تجربه زیسته آدمیان در سکونتگاه‌های انسانی مختلف و به‌خصوص شهرها است، اکیداً وابسته به زبان و اندیشه، فرهنگ، هویت، سبک زندگی، معانی، نشانه‌شناسی و مراودات رایج در زبان‌های مختلف دانسته و ریشه تفاوت در ادراک فضا را ناشی از همین تفاوت‌های زبانی می‌داند.
نتیجه: تعریف سنتی فضا به‌عنوان مجموعه‌ای از عناصر فیزیکی که به شکلی خاص در کنار هم استقرار یافته‌اند با ماهیت فضای زیست تناسبی ندارد. فضا شبکه‌ای پیچیده از عناصر فیزیکی و عوامل غیرمادی است. زبان به‌عنوان عامل و حامل تفکر، و به نمایش گذارنده جهان، تنها وسیله‌ای است که می‌تواند فضای واقعی را وانمود نماید؛ لذا زبان ابزارِ درک فضا نیست، بلکه خود فضاست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Space of Language (Language as a determining factor in the definition and perception of space)

نویسندگان [English]

  • Naser Barati 1
  • Mohammad Nikpeyma 2
  • Sajjad aalizadeh mollayosuf 3
1 Associate Professor, Urban planning Department,, Faculty of Architecture and Urban Planning,, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
2 Ph.D Condidate, Urban Planning Department, University of Guilan, Rasht, Iran
3 Urban Development Engineering, Faculty of Architecture and Urban Development, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran.
چکیده [English]

Background: The linguistic orientation of the concept of space and its dependence on linguistic structures, its application and perception as a key concept in branches of knowledge such as urban planning and architecture, has sometimes been misunderstood. The connection between the two themes of space and language has made these two basic concepts in the knowledge and interpretation of cities, and it is basically impossible to understand one without the other. Criticism of the dominant discourse on the concept of space in disciplines such as urban planning, which have generally used space as a physical concept, and the phenomenological study of the two concepts (space and language) in order to find their roots in each other, help to clarify the issue.
Objectives: The present article has been compiled with objectives such as rooting out the fields of perception in various theories of space and also defining language as the main element in the process of perception and experience of space.
Method: The studies conducted in this article are based on a method consisting of two models of "critical discourse analysis" and "hermeneutic phenomenology".
Result: It seems that the inseparable and intertwined structure identified in the essence of each of the two concepts of space and language, requires the emergence and application of a neo-concept called "the space of language".
Concolusion: The traditional definition of space as a set of physical elements that are specially arranged together is not commensurate with the nature of the living space. Space is a complex network of physical elements and immaterial factors. Space, as a field of communication whose material and immaterial elements must each carry a wide and complex meaning, can only be defined in the context of language, which has a completely corresponding nature to space and is also meaningful. So space actually derives its existence from the world of language. Language as a means of thinking and a platform for presenting the world is the only means that can represent the real space. Therefore, language is not a tool for understanding space, but space itself.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Space"
  • "language"
  • "hermeneutics"
  • "city"
  • "the space of language"
آرنهایم، رودولف. (1977). پویه‌شناسی صور معماری. ترجمه مهرداد قیومی‌‌بیدهندی. تهران: انتشارات سمت.
آقاگل­زاده، فردوس. (1382). نگاهی به تفکر و زبان. تازه­های علوم­شناختی، 17، 57-64.
اکوان، محمد. (1380). ویتگنشتاین: زبان و فلسفه. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 293-308.
اهری، زهرا. (1393). مکتب اصفهان در شهرسازی: دستور زبان طراحی شالوده شهری. چاپ دوم. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وابسته به اوقاف و امور خیریه؛ موسسه متن فرهنگستان هنر.
بارت، رولان. (1967). نشانه‌شناسی و فضای شهری. ترجمه عظیمه ستاری. ماهنامه سوره، 51–50، 199-203.
باطنی، محمدرضا. (1373). رابطه زبان و تفکر. مجله دانشکده ادبیات، 8-6، 51-66.
براتی، ناصر. (1382). بازشناسی مفهوم خانه در زبان فارسی و فرهنگ ایرانی. خیال (فرهنگستان هنر)، 8، 24-55.
براتی، ناصر. (1382). زبان، تفکر و فضا، پیش‌درآمدی بر نگره‌های بعد از مدرنیزم به محیط‌زیست. تهران: سازمان شهرداری‌های کشور.
براتی، ناصر. (1382). نگاهی نو به مفهوم شهر از نظرگاه زبان و فرهنگ فارسی. هنرهای زیبا، 13، 4-15.
براتی، ناصر. (1390). ورهنگ؛ کهن الگوی ناشناخته در فرهنگ ایرانی-اسلامی. مجله منظر، 17، 24-25.
بیکن، ادموند. (1976). طراحی شهرها. ترجمه فرزانه طاهری. چاپ سوم. تهران: انتشارات شهیدی.
پرتوی، پروین. (1387). پدیدارشناسی مکان. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
پورمند، حسنعلی و ریخته­گران، محمدرضا. (1385). حقیقت مکان و فضای معماری. دوفصلنامه مطالعات هنر اسلامی، 4، 43-60.
پیران، پرویز. (1392). فضایی شدن مفهوم جهان سوم و مسائل آن، موردِ ایران. تهران: شانزدهمین نشست یکشنبه‌های انسان‌شناسی و فرهنگ.
تقویان، ناصرالدین‌علی. (1390). فهم انتقادی، پیش شرط روش‌شناختی مطالعات میان‌رشته‌ای. مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، 3(4)، 21 - 44 .
حاجی­علی اورک­پور، صبورا. (1388). سیر اندیشه هایدگر در باب زبان. ماه فلسفه، 24، 79-89.
داداش‌پور، هاشم و یزدانیان، احمد. (1398). فضا را چگونه بخوانیم؟ از خوانش پدیدارشناسانه تا خوانش انتقادی فضا. دانش شهرسازی، 3(2)، 1-14.
رفیعیان، مجتبی و حسین­پور، علی. (1390). نظریه، شهر، فضا، مدیریت شهری. تهران: انتشارات طحان.
ژلنیتس، آندری. (2007). فضا و نظریه اجتماعی. ترجمه آیدین ترکمه. تهران: شرکت انتشارات علمی ‌و فرهنگی.
سیلورمن، ج. هـ. (1987). نظرات مرلوپونتی در باب زبان و ارتباط. ترجمه نگار داوری‌اردکانی. نامه فرهنگ، 42، 108-115.
شعله، مهسا. (1388). روش‌شناسی تحلیل حوزه های نشانه- معنایی شهر. هنرهای زیبا، 39، 105-116.
شولتز، کریستیان. (1971). وجود، فضا و معماری. ترجمه ویدا نوروز برازجانی. تهران: پرهام نقش.
صاحب جمعی، حمید. (1388). زبان و اندیشه. ایران­شناسی، 54، 300-308.
فراش‌خیابانی، مریم و شهابیان، پویان. (1398). از کافه‌ها بیاموزیم: کافه‌ها به مثابه دگرفضاها. مطالعات شهری، 30، 109-121.
فروغی، یاسر و علیزاده، سجاد. (1397). روش تحقیق و آمار. تهران: انتشارات اندیشه احسان.
فضلی، قاسم. (1394). ارتباط بین فهم و زبان در اندیشه ویتگنشتاین و گادامر. پژوهش‌های معرفت‌شناختی، 9، 142-168.
فکوری، ابراهیم. (1382). رابطه زبان و اندیشه از دیدگاه روان­شناسی. ایران­شناسی، 15(59)، 549-556.
فلاحت، محمدصادق و شهیدی، صمد. (1394). نقش مفهوم توده- فضا در تبیین مکان معماری. فصلنامه علمی- پژوهشی مرکز پژوهشی هنر معماری و شهرسازی نظر، 12(35)، 27-38.
کپس، جئورگی. (1971). زبان تصویر. ترجمه فیروزه مهاجر. تهران: انتشارات سروش.
کمالی، سید مجید. (1384). حقیقت زبان در اندیشه هیدگر. نامه فرهنگ، 56، 84-99.
گروتر، یورک. (1987). زیبایی‌شناسی در معماری. ترجمه عبدالرضا همایون، جهانشاه پاکزاد. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
محمدپور، احمد. (1392). روش تحقیق کیفی ضد روش 2. تهران: انتشارات جامعه شناسان.
نصر، حسین. (1373). عالم خیال و مفهوم فضا در مینیاتور ایرانی. فصلنامه هنر، 26، 79-86.
هال، ادوارد تی. (1966). بعد پنهان. ترجمه منوچهر طبیبیان. چاپ نهم. تهران: دانشگاه تهران.
ویتگنشتاین، لودویگ. (1934). کتاب آبی. ترجمه مالک حسینی. تهران: انتشارات هرمس.
Aghagolzadeh. F. (2003). Thinking and Language: an Overview. Advances in Cognitive Sciences, 5(1), 57-64. (in Persian)
Ahari. Z. (2015). Isfahan School in Urban Design: Grammar of Urban Structure Design. 2nd Edition. Tehran: Matn.Honar Publication. (in Persian)
Akvan. M. (2001). Wittgenstein: Language and Philosophy. Journal of the Faculty of Letters and Humanities (Tehran), 48(160), 293-308. (in Persian)
Arnheim, R. (1977). The Dynamics of Architectural Form. Translated by Qayyoomi Bidhendi. M. Tehran: Samt Publication. (in Persian)
Bacon. E. (1976). Design of Cities. Translated by Taheri. F. 3nd edition. Tehran: Shahidi Publication. (in Persian)
Barati. N. (2004). A new look at the concept of the city from the perspective of Persian language and culture. Honar-Ha-Ye-Ziba, 13(13), 4-15. (in Persian)
Barati. N. (2012). "Varhang", the lost Iranian-Islamic Archetype. Manzar Journal, 3(17), 24-25. (in Persian)
Barthes. R. (1967). Semiology and the urban. Soore magazine, 50-51, 199-203. (in Persian)
Bartoloni, P. (2015). The Space of Language and the Place of Literature. In B. Richardson (Ed.), Spatiality and Symbolic Expression (PP. 129-153). New York: Palgrave Macmillan.
Bateni. M. (1995). The relationship between language and thinking. Faculty of literature magazine. University of Tehran, 6-8, 51-66. (in Persian)
Bloom, P. (1999). Language and space. Cambridge: The MIT Press.
Bottini R, & Doeller CF. (2020) Language experience in cognitive maps and image spaces. Trends Cogn Sci. 24(11), 855-856.
Dadashpour. H., & Yazdanian. A. (2019). How to read the space? From phenomenological to the critical reading of space. Urban Planning Knowledge Journal. 3(2), 1-14. (in Persian)
Fakouri. E. (2004). The relationship between language and thought from a psychological perspective. Iranshenasi Journal, 15 (59), 549-556. (in Persian)
Falahat. M., & Shahidi. S. (2016). The role of mass - space concept in explaining the architectural place. Bagh-E Nazar, 12(35), 27-38. (in Persian)
Farash Khiabani. M., & Shahabian. P. (2019). Learning from Cafés: Cafes as “other spaces”. Motaleate Shahri, 8(30), 109-121. (in Persian)
Fazli. G. (2015). The nexus between understanding and language in Wittgenstein and Gadamer. The Epistemological Research (Afaghe Hekmat), 4(10), 141-166. (in Persian)
Foroughi. Y., & Alizadeh. S. (2019). Research Methods and Statistics. Tehran: Andishehehsan Publication. (in Persian)
Grbin, M. (2015). Foucault and Space. Sociološki Pregled, 49(3), 305-312.
Grütter, J.K. (1987). Aesthetics in Architecture. Translated by Pakzad. J. Homaun. A. Tehran: Shahid Beheshti University. (in Persian)
Hajiali Orakpour, S. (2010). Heidegger's Thought on Language. K.m.falsafeh Journal. 24, 79-89. (in Persian)
Hall. E.T. (1966). The Hidden Dimension. Translated by Tabibian. M. Tehran: University of Tehran. (in Persian)
Harvey, D. (1990). Between space and time: Reflections on the geographical imagination. Annals of the Association of American Geographers, 80(3), 418-434.
Henle, P., & Brown, R. (1958). Language, Thought & Culture. Ann Arbor: University of Michigan Press.
Hickmann, M., & Robert, S. (Eds.) (2006). Space in Languages: Linguistic Systems and Cognitive Categories. Amsterdam: John Benjamins publishing company.
Kamali. M. (2006). The truth of language in Heidegger's thought. Nameh- Farhang, 56, 84-99. (in Persian)
Kepes, G. (1971). Language of Vision. Translated by Mohajer. F. Tehran: Soroush Publication. (in Persian)
Lefebvre, H. (1991). The Production of Space. Oxford: Blackwell.
Levinson, S. (1996). Language and Space. Annual Review of Anthropology, 25, 353-382.
Levinson, S. (2003). Space in Language and Cognition: Explorations in Cognitive Diversity (Language Culture and Cognition). Cambridge: Cambridge University Press.
Mitchell, K. (2000). The Culture of Urban Space. Urban Geography, 21(5), 443-449.
Mohammadpur. A. (2014). Qualitative Research Method, Counter Method 2. Tehran: Jameeshenasan Publication. (in Persian)
Nasr. H. (1995). The world of imagination and the concept of space in Iranian miniature. Honar Journal, 26, 79-86. (in Persian)
Norberg-Schulz, C. (1971). Existence, Space and Architecture. Translated by Norouz Barazjani. V. Tehran: Parham Publication. (in Persian)
Partovi. P. (2009). Phenomenology of Place. Tehran: Matn-e-Honar Publication. (in Persian)
Piran. P. (2014). Spatialization of the concept of the Third World and its issues, the case of Iran. Tehran: Sixteenth Sunday Anthropology and Culture Meeting. (in Persian)
Pourmand. H., & Rikhtegaran. M. (2006). The Essence of Place and the Architectural Space. Islamic Art Journal, 2(4), 43-60. (in Persian)
Rafieian. M., & Hoseinpour. A. (2012). Theory, City, Space, Urban Management. Tehran: Tahan Publication. (in Persian)
Rinaldi, L., & Marelli, M. (2020). Maps and Space Are Entangled with Language Experience. Trends in Cognitive Sciences, 24(11), 853-855.
Sahebjami. H. (2010). Language and thought. Iranshenasi Journal, 54, 300-308. (in Persian)
Sapir, E. (1912). Language and Environment. American Anthropologist, 14(2), 226-242.
Shields, R. (1999). Lefebvre, Love, and Struggle: Spatial Dialectics. London: Routledge.
Sholeh. M. (2009). The urban semiotic field’s analysis methodology. Honar-Ha-Ye-Ziba, 39, 105-116. (in Persian)
Silverman, J.H. (1987). Merleau-Ponty on language and communication. Translated by Davari Ardakani, N. Nameh, Farhang journal, 42, 108-115. (in Persian)
Trancik, R. (1986). Finding Lost Space: Theories of Urban Design. New York: John Wiley & Sons.
Whorf, B. L. (2012). Language, thought, and reality: Selected writings of Benjamin Lee Whorf. Mit Press.
Wilcox, S., & Martinez, R. (2020). The Conceptualization of Space: Places in Signed Language Discourse. Frontiers in Psychology, 11, 2-16.
Wittgenstein, L. (1934). The Blue Book. Translated by Hoseini. M. Tehran: Hermes. (in Persian)
Zieleniec, A. (2007). Space and Social Theory. Translated by Torkameh. A. Tehran: Elmi Farhangi Publishing Co. (in Persian)