ارزیابی ضوابط و مقررات شهرسازی ملاک عمل در ساختار فضایی محله یاغچیان با نگرش مولفه های فرهنگ اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی اسلامی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

2 دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

3 استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

چکیده

بیان مساله: شهر و محلاتی که با تنوع فرهنگ و سلایق شهروندان، فارغ از برنامه ریزی دو بعدی «طرح جامع» فضای زندگی و رُشد ساکنین بوده، هم اکنون در چارچوب الگوی تقلیدی تعیین سرانه و کاربری طرح های جامع و تفصیلی -که با غفلت از مبانی نظری فرهنگ اسلامی و سبک زندگی ایرانی همراه بوده - زندگی و سلامت شهروندان را با مخاطره روبرو نموده است.
هدف: این موضوع ضرورت بازبینی و آسیب شناسی وضعیت موجود را به متخصصین و مدیران شهری یاد آور می نماید.
روش: روش این مقاله تطبیقی است، بدین معنا که در پاره ای از موارد با تجزیه و تحلیل همبستگی ها، داده های پرسشنامه ای را مورد کنکاش قرار می دهد و در پاره ای دیگر از طریق پالایش دادها و استخراج اشتراکات، رویکرد کیفی را در تجزیه و تحلیل داده ها در پیش می گیرد. تکنیک این مقاله دلفی است که به کمک 30 نفر از متخصصان تکمیل گردیده است.
یافته ها: با در نظر گرفتن تمام معیارهای ارتباط انسان با خدا، جامعه، طبیعت و تاریخ، معیار ادراکی و بصری رتبه اول را دارا بوده و پس از آن به ترتیب معیارهای فعالیتی، زیست محیطی و کالبدی جای می گیرند. در نهایت این نتیجه مستفاد می گردد که معیارهایی که باید برحسب ضوابط و مقررات شهرسازی اسلامی امتیازبندی گردند باید دارای این درجه بندی باشند.
نتیجه گیری: تحلیل های مولفه فرهنگی ارتباط انسان با طبیعت، تاریخ، خدا و جامعه از منظرهای کالبدی و کاربری، فعالیت، ادراکی و بصری و زیست محیطی در مجموع ماتریسی بوجود آورده است که در قسمت تحلیل های این مقاله بدان پرداخته شده است. این تحلیل ها در محله یاغچیان مطابقت داده شده و رهاورد آن ها تحلیل های راهبردی ای است که در زمینه ضوابط و مقررات ملاک عمل در ساختار فضایی آن محله مثمر ثمر می باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation the Urban Rules and Regulations of Yaghchian Neighborhood through Islamic Culture Approach

نویسندگان [English]

  • Mahdi Aliloo 1
  • Morteza Mirgholami 2
  • Parisa Aashempoor 2
  • Asghar Molai 3
1 PhD Student in Islamic urbanism, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran
2 Associate Professor, Faculty of Architecture and Urbanism, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran
3 Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urbanism, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Background: The city and its neighborhoods have lots of diversities and tastes related to the citizens. It is diverse from the two dimensional “comprehensive plan” in living spaces and the growth of the inhabitants. Nowadays, the framework of this type of planning in per capita and land use ignore the Islamic principles and the living style of the Muslim.
Objectives: So, the health of them are in caution, it goes through the necessity of reviewing and pathology of the existing condition and make the managers be in the row.
Method: The methodology of this study is comparative, it means the analysis of the consistency of the questionnaire data and explore the similarities of the qualitative data in the evaluation process. The Delphi manner is done here by the 30 experts who help the related questionnaire.
Result: According to their mind, and considering the whole criteria of the human relations with the God, Society, Nature, and History, the 1st place is going to dedicated into the Perception and Sight indexes, the 2nd class is designed for the Activity indexes, and the 3rd and 4th place is reserved for Environmental indexes and Physical indexes. Finally, the result is that the rules and regulations which are going to be made by Islamic Culture, must obey from this type of classification in the importance of the placement.
Conclusion: The analysis of cultural criteria in the matrix of relationship between the human and the nature, the history, the God and the society through landuse and physical, activity, perceptional and visually, and environmental aspects make a perfect matrix which in this paper are going to be discussed. These analysis are related to the yaghchian districts and the analytical strategies which are in the master of the rules and regulations of that district in the lens of practical spatial structure plan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Spatial Structure
  • Islamic Culture
  • Rules and Regulations
  • Comprehensive Plan
  • Yaghchian Neighborhood
اسدی محل چالی، مسعود. (1396). مجموعه قوانین و مقررات کاربردی در شهرسازی و معماری ایران (جلد اول: قوانین فراکالبدی). تهران: انتشارات شهیدی.
اصغری، سیدمحمد. (1388). عدالت به مثابه قاعده، همراه با قواعد لاضرر، لاحرج، عدل و انصاف. تهران: اطلاعات.
اقبال لاهوری، محمد. (1336). احیای فکر دینی در اسلام. ترجمه­ احمد آرام. (1362). تهران: رسا قلم.
بازرگان، علی. (1385). بررسی فقهی و حقوقی حریم املاک. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی ‌تهران مرکزی، دانشکده حقوق.
امین زاده، بهناز و نقی‌زاده، محمد. (1381). آرمانشهر اسلام، شهرعدالت. نشریه صفه، 35، 31-21
بهزادپور، محمد. (1397). بررسی حس تعلق مکانی در مجتمع­های مسکونی و نقش طبیعت بر آن. نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، 34، 200-183.
پاکزاد، جهانشاه. (1380). فرهنگ‌کارشناسی و مردم. فصلنامه مدیریت شهری، 8، 41-31.
پورمحمدی، محمدرضا و علیلو، مهدی. (1394). بررسی رابطه فضای شهری مطلوب با برگزاری آیین‌های عزاداری. جغرافیا و برنامه ریزی، 70، 57-29.
تالن، امیلی. (1958). مقررات شهری. ترجمه مرتضی میرغلامی‌و امیر شکیبامنش. (1396). مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری تهران.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1360). دائر‌هالمعارف علوم اسلامی ‌قضایی (جلد دوم). تهران: کتابخانه گنج دانش.
حبیب، فرشته. (1388). تحلیلی از تعامل فرهنگ و کالبد شهر. نشریه هویت شهر، 3(4)، 94-83.
حبیب، فرح و خستو، مریم. (1395). رویکردی تحلیلی به تأثیرکالبد شهر بر فرهنگ با تاکید بر بافت شهری. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 26، 42-31.
خیرالدین، رضا. (1392). پویشی در ترجمان فضایی -کالبدی مفهوم اسلامی ‌عدالت. پژوهش‌های معماری اسلامی، 1، 58-43
دانشپور، عبدالهادی و شیری، الهام. (1394). عناصر کالبدی – کارکردی شکل دهنده به هویت بافت‌های تاریخی شهر ایرانی اسلامی . نقش جهان، 5(1) ، 25-17.
دانشپور، عبدالهادی و روستا، مریم. (1391). خوانش ساختار شهر، گامی‌به سوی شکل شناسی شهری. نشریه علمی‌ پژوهشی انجمن علمی‌معماری و شهرسازی ایران، 4، 54-45.
داداش‌پور،‌هاشم؛ علیزاده، بهرام و رستمی، فرامرز. (1394). جایگاه عدالت فضایی در نظام برنامه ریزی شهری ایران. راهبرد و توسعه، 43 ، 84-75.
درویشی، فرزانه و قلیکی میلان، بهمن. (اردیبهشت 1393). نقش ضوابط و مقررات شهرسازی در تحقق توسعه پایدار شهری. مقاله منتشر شده در همایش ملی معماری، عمران و توسعه‌ی نوین شهری. تبریز.
رجبی، آزیتا و تقوایی، زینب. (اردیبهشت 1395). احکام ساختمان و شهرسازی بر اساس اصول و راهبردهای اسلامی . مقاله منتشر شده در اولین کنفرانس ملی معماری اسلامی ، میراث شهری و توسعه پایدار. تهران.
شیخ بهائی، محمد. (1386). جامع عباسى (طبع جدید). قم: ناشر جامعه مدرسین قم.
صادقی، سارا؛ قلعه نوعی، محمود و مختارزاده، صفورا. (1391). بررسی طرح‌های توسعه ی شهری بر ساختار فضایی هسته‌ی تاریخی اصفهان. مطالعات شهری، 5، 12-3.
فارابی، ابونصر. (1416). سیاست المدینه. ترجمه حسن ملکشاهی. (1389). تهران: انتشارات سروش.
فرامرزقراملکی، احد. (1385). روش شناسی مطالعات دینی (تحریری نو). مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی ‌رضوی.
قلندریان، ایمان و تقوایی، علی اکبر. (1394). مطالعه تطبیقی رابطه انسان و محیط زیست در تفکر توسعه پایدار و تفکر اسلامی . پژوهش­های معماری اسلامی، 10، 78-62.
کاتوزیان، ناصر. (1376). مقدمه­ی حقوق. تهران: شرکت سهامی‌انتشار.
کاتوزیان، ناصر. (1384). کلیات حقوق، نظریه­ی عمومی. تهران: شرکت سهامی‌انتشار.
کرمی، محمد؛ محمدی، اعظم و رضویان، محمدتقی. (اردیبهشت 1389). نقد طرح‌های جامع شهری و ضرورت توجه به طرح‌های راهبردی - ساختاری در ایران. مقاله منتشرشده در دومین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
کلانتری خلیل آباد، حسین؛ حقی، مهدی و دادخواه، محسن. (1393). مؤلفه‌های اجتماعی الگوی شهرسازی ایرانی و اسلامی . نقش جهان، 4(1)، 26-17.
ماوردی، ابوالحسن. (1406). احکام السلطانیه. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
مرکز تحقیقات اسلامی ‌مجلس شورای اسلامی . (1393). گزارش بررسی تفصیلی طرح حمایت از احداث، نوسازی، تجهیز و مدیریت مساجد کشور و پیگیری امور نمازخانه‌ها.
مطهری، مرتضی. (1381). بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی . تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. (1381). نظام حقوق زن در اسلام. تهران: صدرا.
معاونت مسکن و شهرسازی، وزارت راه و شهرسازی. (1390). مقررات شهرسازی و معماری شورای عالی شهرسازی. تهران: دبیرخانه شورا.
منصوری، سیدامیر و محمدزاده، شبنم. (1396). تحولات سازمان فضایی شهر تبریز از اوایل اسلام تا دوره قاجار. مجله باغ نظر، 14(51)، 32-21.
منصوری، سید تاج الدین و جهان بخش، حیدر. (1392). چگونگی ارتقای کالبد و منظر شهری از طریق احیای ارزش‌های فرهنگی- تاریخی شهر. برنامه ریزی کالبدی-فضایی، 1(3)، 102-89.
نقی زاده، محمد. (1389). تفکر توحیدی و سازمان فضایی شهر در تمدن اسلامی . کتاب ماه هنر، 144.
نقی زاده، محمد. (1391). حس حضور، مطلوب ترین برآیند ارتباطات انسان با محیط. مطالعات معماری ایران، 2.
نوحی، حمیدرضا. (1384). قواعد فقهی در آثار امام خمینی (س). تهران: چاپ و نشر عروج.
هاشمی‌طغرالجردی، سید مجید و فارسیان، محمدرضا. (1393). تعیین تراکم ساختمانی و تراکم فروشی، معاونت زیربنایی مجلس شورای اسلامی . بازیابی شده از https://rc.majlis.ir/fa/report/download/921497
هاشمی‌طغرالجردی، سید مجید. (1395). آسیب شناسی ضوابط و مقررات معماری و شهرسازی معاصر، نمونه موردی: بررسی ضوابط و مقررات مرتبط با حریم و منظر خانه‌های کرمان. اداره کل راه و شهرسازی کرمان، 41-22.
Aminzade, B., & Naqizade, M. (2002). Islamic utopia, Justice City. Soffeh, 35. (in Persian)
Asadi Mahal Chali, M. (2017). The Practical Laws and Legislations in Urban Planning and Architecture in Iran (Vol. 1: Extraphysical Laws). Tehran: Shahidi Publications. (in Persian)
Asqari, S. M. (2009). Justice as a Rule. Tehran: Ettelaat Publications. (in Persian)
Barrie, S. (1988). Cities fit to live in themes and variations. ATZ. Publishers grate fully. NY.
Bazargan, A. (2006). Researching Jurisprudence and Laws of the Houses. (Unpublished MA thesis). Islamic Azad University, Laws College. (in Persian)
Behzadpour, M. (2018). Research the Place Attachment in Residential Complex and the Role of Nature. Urban Reseach and Planning, 34, 183-200. (in Persian)
Dadashpour, H., Alizade, B., & Rostami, F. (2015). The Place of Spatial Justice in Urban Panning System of Iran. Strategy and Development, 43, 75-84. (in Persian)
Daneshpour, A., & Rousta, M. (2013). The Urban Texture Reading, the pace to the Urban Morphology. Architecture and Urban Planning of Irab, 4.45-54. (in Persian)
Daneshpour, A., & Shiri, E. (2015). The Physical-Functional Features which shape the Historical Texture Identity of Iranian Islamic City. Naghshe Jahan, 5(1), 17-25. (in Persian)
Darvishi, F., & Gholiki Milan, B. (2014). The Role of Urbanism Legislation in Urban Sustainable Development Implementation. Paper Presented at the Proceedings of Civil and Urban Development Congress. Tabriz. (in Persian)
Eqbal Lahouri, M. (1918). Relieve of Islamic Thought in Islam (A. Aram, Trans.). Tehran: Rasa Qalam. (in Persian)
Farabi, A. (1996). Siasat al-Madania (H. Malekshahi Trans.). Tehran: Soroush. (in Persian)
Faramarz Gharamaleki, A. (2006). The Methodology of Religious Studies. Mashhad: Razavi Islamic University. (in Persian)
Galbraith, A., & Stockdale, M. (1998). Building and land Management law for student. Oxford: Butterworth-Heinemann.
Habib, F. (2009). The Analysis of the Culture and Urban Framework Relaion. Hoviate Shahr, 3(4),83-94. (in Persian)
Habib, F., & Khastou, M. (2016). The Analysis of the Effect of Urban Framework on Culture through emphasis on Urban Texture. Urban Iranian-Islamic Study, 26, 31-42. (in Persian)
Hakim, B. S. (1999). Urban Form in Traditional Islamic Cultures: Further studies needed for formulating theory. Cities, 16(1), 51-55.
Hakim, B. S. (2001). Reviving the Rule System: An approach for revitalizing traditional towns in Maghrib. Cities, 18(2), 87-92.
Hakim, B. S., & Ahmed, Z. (2006). Rules for the built environment in 19th century Northern Nigeria. Journal of architectural and planning research, 23(1), 1-26.
Hashemi Toqroljerdi, S. M., & Farsian, M. R. (2014). The Density and Sell it, the Majlis Ministery. Retrieved from https://rc.majlis.ir/fa/report/download/921497 (in Persian)
Hashemi Toqroljerdi, S. M. (2016). The Pathology of Laws and Legislation in the Contemporary Architecture and Urban Planning. Ministry of Roads & Urban Development of Kerman. 22-41(in Persian)
Jafari Langroudi, M. J. (1981). Judiciary Islamic Scienses Encyclopedia (Vol. 2). Tehran: Ganje Danesh Library. (in Persian)
Karami, M., Mohammadi, A., & Razavian, M. (2010, May). Critique about Master Plans and the Necessity of Strategical-Structural Plans in Iran. Paper Presented at the Proceedings of Planning and Management Congress. Mashhad: Ferdowsi University Mashhad. (in Persian)
Kalantari Khalilabad, H., Haqi, M., & Dadkhah, M. (2014). The Social Criteria of Iranian-Islamic Urban Planning Pattern. Naghshe Jahan, 4(1). 17-26. (in Persian)
Katuzian, N. (1997). Introduction to the Law. Tehran: Enteshar Publication. (in Persian)
Katuzian, N. (2005). The Law, Public Theory. Tehran: Enteshar Publication. (in Persian)
Kheyroddinn, R. (2013). The Translation of the Spatial-Physical Concept of Islam. Islamic Architecture Research, 1.43-58 (in Persian)
Lloyd, D. (1977). The idea of law (Penguin law). London: Penguin UK.
Maverdi, A. (1986). Ahkam al-Soltanie. Qom: Islamic Maktab al-Alam. (in Persian)
Mansouri, S. T., & Jahanbakhsh, H. (2013). How The Urban Framework and Landscape can be raised through Rehabilitation of the Cultural-Historical Values. Physical-Spatioal Planning, 1(3). 89-102(in Persian)
Mansouri, S. A., & Mohammadzade, S. (2017). The Changes of Tabriz Urban Spatial Structure, from Islam to the Qajar. Baqe Nazar, 14(51).21-32 (in Persian)
McLeod, L. (2012). Legal Theory (Macmillian law master). London.
Motahhari, M. (2002). The Islamic Economy. Tehran: Sadra. (in Persian)
Motahhari, M. (2002). Women's rights in Islam. Tehran: Sadra. (in Persian)
Naqizade, M. (2010). The Tohidi Thought and Spatial Organization of the City in Islam. Mahe Honar Book, 144. (in Persian)
Naqizade, M. (2012). The Sense of Appearance, the Relations between Human with the Environment. Architecture Studies of Iran, 2. (in Persian)
Nouhi, H. R. (2005). The Juridical Rules in Imam Khomini’s Herritages. Tehran: Chapo Nashre Ourouj. (in Persian)
Pakzad, J. (2001). The Culture of Expertise and People. Urban Management, 8. 31-41(in Persian)
Pourmohammadi, M., & Alilu, M. (2015). The Relationship between Good Urban Space and Mourning Ceremony Holding. Geoghraphy and Planning, 70.29-57 (in Persian)
Qalandarian, I., & Taghvaei, A. (2015). Comparative Studying the Relationship between Human and Environment in the Sustainable Development and Islamic Thought. Islamic Architecture Research, 10.62-78 (in Persian)
Rajabi, A., & Taghvaei, Z. (2016, May). The Rules of Building and Urban Planning through Islamic Approach. Paper Presented at the Proceedings of Urban Heritage and Sustainable Development Congress. Tehran. (in Persian)
Sadeqi, S., Ghale Noei, M., & Mokhtarzade, S. (2012). Reseaching City Development Plan and Spatioal Structure of Isfahan Historical Core, Urban Studies, 5. 3-12(in Persian)
Sheykh Bahaei, M. (2007), Jame Abbasi. Qom: Jame Modarresin Qom. (in Persian)
Talen, E. (1958). Urban Regulations )M. Mirgholami & A. Shakibamanesh, Trans.). Tehran Urban Planning Studying Center. (in Persian)
The Research Center of Islamic Majlis. (2014). The Detailed Report of Build, Renowation, and Equip of the Country’s Mosques. (in Persian)
The Road and Urbanism Ministiry. (2011). The Law and Legislatioon of the Base Council. Tehran: Council Secretariat. (in Persian)