تحلیل دگردیسی فضاهای شهری بافت تاریخی - فرهنگی کلان‌شهر تبریز با رویکرد معاصرسازی با تأکید بر حفظ هویت تاریخی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکده هنرومعماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 استادیار گروه شهرسازی، دانشکده هنرومعماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

3 استادگروه برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، ایران

چکیده

بیان مساله: آنچه معاصرسازی بافت‌های تاریخی شهرها را در فرایند دگردیسی شهری ضروری می‌کند، دگرگونی‌های شهری هستند که معمولاً اثرات ناگواری بر بافت تاریخی شهرها در طی زمان وارد می‌کنند و قاعدتاً دلیل مجاب‌کننده به‌کارگیری رهیافت معاصر سازی عکس‌العمل در قِبل دگرگونی‌ها شهری می‌باشد، بافت تاریخی شهر تبریز که نماد هویت چند هزارساله آن است، در دوران معاصر از یک‌سو با پیدایش نیازها و عملکردهای جدید و از سوی دیگر با پیدایش تمنایی برای دگرگونی‌ها، هویت و کارکرد فضاهای تاریخی آن دچار دگرگونی اساسی شده است.
هدف: این پژوهش، نقش مؤلفه‌های معاصرسازی را در جریان دگردیسی شهری در عرصه بافت تاریخی- فرهنگی شهر، با تأکید بر حفظ هویت مورد تحلیل قرار می‌دهد.
روش: روش تحقیق پژوهش حاضر، تحلیلی- توصیفی است. تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون‌های گالموگراف اسمیرونف و دوربین- واتسون انجام گرفت. جهت رتبه‌بندی مؤلفه‌ها از تحلیل رنکینگ و الماس بر اساس روش پرامتی بهره گرفته شد.
یافته ها و نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر نشانگر آن است که تمام مؤلفه‌های در نظر گرفته‌شده، در ارتباط تنگاتنگ باهم، اما با ضریب تأثیر متفاوت از هم در معاصرسازی بافت تاریخی کلان‌شهر تبریز دخالت دارند و مؤلفه کالبدی و اقتصادی در اولویت بالایی نسبت به بقیه مؤلفه‌ها قرارگرفته است. با توجه به تجارب برگرفته از انجام این پژوهش، بررسی موانع معاصرسازی بافت‌های تاریخی، ایجاد عملکردهای نسبتاً فعال در بافت ازجمله راهکارهای پیشنهادی می‌باشد.
کلید واژه ها: دگردیسی، معاصرسازی، بافت تاریخی- فرهنگی، هویت، کلان‌شهر تبریز
نکات برجسته:
با توجه به خلاء های مطالعاتی خصوصاً در زمینة دگردیسی فضاهای شهری بافت های تاریخی با رویکرد معاصرسازی، ضرورت چنین مطالعاتی جهت راهبردهای کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در فضاهای شهری معاصر اهمیت می یابد.
دگردیسی شهری باعث ایجاد تفاوت های ماهوی در شکل و ماهیت فضاهای شهری می شود. عدم درک این مفهوم، سبب می شود که برنامه ریزی انسجام فکری مطلوب نداشته باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

ABSTRACT

نویسندگان [English]

  • Karim Bagheri 1
  • Rasool Darskhan 2
  • Mohammadreza Pourmohammadi 3
1 PhD student in Urbanism, Department of Urbanism, Faculty of Art and Architecture, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
2 Assistant Professor in Urbanism, Department of Urbanism , Faculty of Art and Architecture, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
3 Professor in Urban Planning, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Geography and Environmental Sciences University of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Background: What necessitates the contemporaryization of the historical contexts of the cities in the process of urban metamorphosis is related to the urban transformations. They usually impose harmful effects on the historical context of the cities over time, and therefore, they are the convincing reasons for using contemporaryization approach as a reaction against urban transformations. The historical context of Tabriz city symbolizes its identity and heritage of several thousand years. In the contemporary era, on the one hand, with the emergence of new needs and functions, and on the other hand, with the emergence of a desire for transformations, the city has undergone fundamental changes in the identity and function of its historical spaces. Its historical spaces have undergone fundamental changes.
Objectives: The present study investigates the role of contemporaryization components in the process of urban transformation related to the historical-cultural context of Tabriz metropolis, emphasizing identity preservation.
Method: The research method of the present study is descriptive-analytical. The collected data was analyzed by Durbin-Watson and Kolmogorov-Smirnov tests. In order to rank the components, ranking and diamond analysis based on promethee method were administered.
Result and Conclusion: The obtained results revealed that all of the considered components influenced the contemporaryization of historical context of Tabriz metropolis in close relationship with each other but with different impact coefficient. The physical and economic components are in high priority in relation to the other components. Based on the experiences gained from the present study, the following strategies are proposed: investigating and studying the obstacles of contemporaryization of historical contexts and…
Keywords: Metamorphosis, Contemporaryization, Historical-Cultural Context, Identity, Tabriz Metropolis
Highlights:
Due to study gaps, especially in the field of metamorphosis of urban spaces of historical context based on contemporaryization approach, the need for such studies gains significance for developing physical, economic, social and cultural strategies in contemporary urban spaces.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Metamorphosis
  • Contemporaryization
  • Historical-Cultural Context
  • Identity
  • Tabriz Metropolis
آزرم، زهرا؛ رنجبر، احسان و مارتی کازانواس، میکل. (1398). کندوکاوی در ماهیت دگرگونی فضاهای شهری در شهرهای تاریخی ایران، موردمطالعه: شهر اصفهان. باغ نظر، 16(73)،۴۰-۲۹ .
ایزدی، سعید. (1380). بررسی تجارب مرمت شهری در ایران باتأکید بر تحولات دو دهه اخیر. هفت شهر، 1(3)، 42-32.
ایزدی، سعید. (1387) یک مطالعه در مورد بازسازی مرکز شهر، تحلیل مقایسه‌ای از دو روش مختلف، ایجاد یک رویکرد متعادل و برخورد مناسب با محیط تاریخی برای احیای مراکز تاریخی شهر در ایران. رساله دکتری معماری، دانشگاه نیوکاسل انگلستان، دانشکده معماری.
بحرینی، حسین؛ ایزدی، محمدسعید و مفیدی، مهرانوش. (1393). رویکردها و سیاست‌های نوسازی شهری (از بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار). مطالعات شهری،3(9)، 17-30 .
پامیر، سای. (1394). آفرینش مرکز شهری سرزنده: اصول طراحی شهری و بازآفرینی. مترجمین: مصطفی بهزادفر و امیر شکیبامنش. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران .
پورسراجیان، محمود. (1394). ارزش‌های محله تاریخی و معیارهای تغییر در آن ازنظر ساکنین. باغ نظر، (35): 52-39 .
تایسدل، استیون و تیم هیث، تنراک. (1395). باززنده سازی شهری"رویکردی به محله‌های تاریخی". مترجمین: کرامت الله زیاری و قهرمان رستمی. تهران: آراد کتاب: کهکشان دانش .
 جهانبگلو، رامین. (1394). مدرن‌ها. چاپ پنجم. تهران: مرکز.
جهانگیر، منصور. (1385). قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. تهران: دوران
حبیبی، محسن. (1394). دگردیسی و پایایی شهر و مفهوم آن. صفه، 25(68)، 35-46.
حبیبی، محسن و مقصودی، ملیحه. (1389). مرمت شهری: تعاریف، نظریه ها، تجارب، منشورها و قطع نامه های جهانی، روش ها و اقدامات شهری. تهران: دانشگاه تهران .
حناچی، پیروز؛ دیبا، داراب و مهدوی نژاد، محمدجواد. (1386). حفاظت و توسعه در ایران، تجزیه‌وتحلیل تجارب مرمت در بافت‌های باارزش شهرهای تاریخی ایران. هنرهای زیبا،(32)، 60-51 .
سرایی، حسن. (1393). مقدمه‌ای بر نمونه‌گیری در تحقیق. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
سیلویواس، موتال. (2017). آینده­ی شهرهای تاریخی، تجربه یک عمل‌گرا. مترجم: سید عبدالرضا هاشمی. (1396)، احیاء بناها و بافت­های تاریخی. (۱)، 62-54 .
شهر آئینی، سید مصطفی. (1397). در جستجوی امر قدسی، گفتگوی رامین جهانبگلو با سیدحسین نصر، چاپ دوم. تهران: نی.
طاهرخانی، حبیب؛ متوسلی، محمد. (1385). مدیریت بافت تاریخی شهرهای ایران (چالش‌ها و راهبردها). مدیریت شهری، (18)، 107-96.
عزیزی، محمدمهدی؛ آراسته، مجتبی. (1389). ارزیابی موفقیت طرح‌های تجمیع در بافت تاریخی شهر یزد نمونه موردی مجموعه‌های مسکونی نفت خام و خاتم. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 2(5)، 28-1.
فرخ زنوزی، عباس. (1380). ضرورت نوزایی شهری. هفت شهر، 1(4)، 15-6 .
فلامکی، محمدمنصور. (1384). سیری در تجارب مرمت شهری از ونیز تا شیراز. چاپ دوم. تهران. نشر فضا.
فیلدن، برناردملشیور؛ یوکیلتو، یوکا. (2003). رهنمودهای مدیریت برای محوطه‌های میراث فرهنگی جهان، مترجمان: هوشنگ انصاری و سوسن چراغچی. (1382). تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری.
قلعه نویی، محمد؛ کلانتری، مائده. (1392). بررسی  تغییر نقش مسجدجامع عتیق در ساختار شهری اصفهان در گذر زمان. مطالعات شهر ایرانی_ اسلامی،(11)، 27-17.
لاک، جان؛ پیتیسون، پرینگل. (2013). جستاری در فهم بشر. ترجمه رضازاده شفق. (1390)، چاپ دوم. تهران: شفیعی.
لطفی، سهند. (1391). تبارشناسی بازآفرینی شهری از بازسازی تا نوزایی. تهران: آذرخش.
مشاورین نقش محیط. (1395). طرح جامع شهر تبریز. وزرات راه و شهرسازی، اداره کل راه و شهرسازی استان آذربایجان شرقی.
مبینی دهکردی، علی. (1390). معرفی طرح‌ها و مدل‌ها در روش تحقیق آمیخته، راهبرد _ مرکز تحقیقات استراتژیک. مجمع تشخیص مصلحت نظام60،20. 217-234.
مهدی­زاده، جواد. (1380). نظری اجمالی به ساماندهی مرکز شهر تهران، هفت شهر، 1(3)، 69-59.
ناظمی، امیر؛ کاشانی، حامد؛ خزایی، سعید؛ علیزاده، عزیز و حیدری، امیر هوشنگ. (1394). مبانی آینده­پژوهی و روش­های آن، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور. تهران.
نایربین، سابین؛ دگروس، آگلا و مدنی پور،علی. (2013). فضای عمومی و چالش‌های دگرگونی شهری در اروپا. مترجمین: احسان رنجبر و زهرا آزرم. (1391)، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
نصیری نیا، پیمان؛ حجت، عیسی. (1395). تأملی در تحولات ساختاری معاصر شهر تبریز و تأثیر آن بر هویت شهر، هنرهای زیبا. 21. (1). 54-41.
نقی زاده، محمدعلی. (1393). هویت شهر (مبانی، مؤلفه‌ها و جلوه‌ها). تهران: جهاد دانشگاهی.
وزارت مسکن و شهرسازی و شرکت عمران و بهسازی شهری. (1382). ضرورت، اهداف، برنامه‌ها و اقدامات ساماندهی و بهسازی بافت شهری، تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، (5)، 32-20.