نقشه برداری ذهنی از فضای دوم-مفهومی شهر؛ مطالعه‌ای تطبیقی از ساکنان سکونتگاه‌های رسمی و غیررسمی شهر رشت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دکترا جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه خوارزمی، تهران

2 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه گیلان

3 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران، تهران

چکیده

بیان مسئله: فضاهای شهری عرصه گفتمان طبقات اجتماعی متفاوت است و عملکرد این فضاها برای ساکنان مختلف شهر در سه لحظه اساسی درک شده، تصور شده و زندگی شده یا زیسته‌ روشن می‌شوند؛ فضای دوم-مفهومی شهر همان بعد تصور شده یا بازنمایی فضای شهر است؛ این فضا در مطالعات نقشه‌های ذهنی تحت عنوان فضای تصور شده به‌عنوان دومین بعد در مطالعات نقشه‌های ذهنی موردتوجه قرارگرفته شده است.
هدف: در این پژوهش به بررسی این فضا در نقشه ذهنی ساکنان سکونتگاه‌های رسمی منطقه یک و ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی منطقه چهار شهر رشت پرداخته‌شده است.
روش: با توجه به ماهیت موضوع روش برداشت اطلاعات شامل «مصاحبه شفاهی و مشاهده میدانی» بوده است؛ که نوع اطلاعات برداشتی شامل: نقشه‌های کروکی، گفتگو رودررو، یادداشت‌برداری و عکس‌برداری بوده است. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های کیفی پژوهش از رویکرد نقشه‌برداری جی‌آی‌اس کیفی(QGIS)  در زیر تحلیل تاریخ شفاهی به روایت بصری  با تکنیک تراکم هسته فضایی به تحلیل فضای دوم-مفهومی در نقشه‌های ذهنی دو طبقه شهری پرداخته‌شده است.
یافته‌ها: نتایج نمایش سه قلمرو از سطوح فضایی در شهر رشت حکایت از این داشته است که، در فضای دوم-مفهومی شهر رشت؛ یک بازنمایی فضا توسط بخش دولتی با نقش میانجی سرمایه‌داران شهری به نفع طبقه متوسط شهری در حال اتفاق افتادن در فضای شهر است. و این سازوکار تولید فضا در جهت جذب سرمایه‌داران بخصوص در بخش مرکزی و توسعه بخش خدماتی در مرکز و شمال و افول بخش تولیدی در حاشیه شهر است.
نتیجه‌گیری: فضای شهری مبتنی بر نوعی از روابط اجتماعی طبقات شهری است که قدرت‌های حاکم آن را می‌سازند و از آن بهره می‌گیرند. روابطی که برحسب ایدئولوژی حاکم تعریف می‌شوند و از طریق سیاست‌های برنامه‌ریزی فضایی تولید و بازتولید می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mental Mapping of the City's Second-Conceptual Space: A Comparative Study of the Residents of Formal and Informal Settlements in Rasht

نویسندگان [English]

  • hamid rokhsari 1
  • Maryam Jafari Mehrabadi 2
  • Hossein Hataminejad 3
1 PhD student Geography and Urban Planning of University of Kharazmi, Tehran
2 assistant professor University of Guilan
3 Associate Professor of Geography and Urban Planning University of Tehran. Tehran
چکیده [English]

Background: Urban spaces are the arena of discourse of social classes, and the function of these spaces becomes clear to the various residents of the city in three basic moments: perceived, conceived and lived; The second-conceptual space of the city is the imagined or representation of the city space; this space is in the study of mental maps called the "conceived space" as the second dimension in the study of mental maps that has been considered.
Objectives: In this study, this space is explored in the mental map of the residents of the formal settlements in the District 1 and residents of the informal settlements in the District 4 of Rasht
Method: According to the nature of the subject; the method of data collection included "oral interview and field observation"; The types of information collected included: sketch maps, face-to-face conversations, note-taking and photography. To analyze the qualitative data of the research, the qualitative GIS (QGIS) mapping methods under the analysis of oral history to visual narration with the technique of spatial Kernel Density have analyzed the second-conceptual space in the mental maps of two urban classes.
Result: The results of the research indicate that in the second-conceptual space of Rasht; a conceptual space reconstruction by the public sector with the role of mediator of urban capitalists in favor of the urban middle class is taking place in the conceptual context of the city. The mechanism of production conceptual space of Rasht city in order to attract the capitalists especially in the central part and development of the service sector in the center and north, and the decline of the manufacturing sector on the suburbs of the city.
Conclusion: The urban space is based on a kind of social relations of urban classes that are built and used by the ruling powers. Relationships that are defined in terms of the prevailing ideology and are produced and reproduced through spatial planning policies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mental Map
  • Spatial representation
  • Qualitative GIS
  • Informal Settlements
  • Rasht City

مراجع

پورآقایی، عبدالله. (1385). علل شکل‌گیری اسکان غیررسمی در شهر رشت و راهکارهای ساماندهی آن. مجلة چشم‌انداز جغرافیایی، 1(2)، 5-27.
رخساری، حمید؛ جعفری مهرآبادی، مریم و حاتمی نژاد، حسین. (1398). نقشه‌برداری ذهنی از فضای اول-مادی شهر؛ مطالعه‌ای تطبیقی از ساکنان سکونتگاه‌های رسمی و غیررسمی شهر رشت. پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، 7(1)، 83-110.
Appleyard, D. (1970). Styles and methods of structuring a city. Environment and behavior, 2(1), 100-117.
Bentley, F., Cramer, H., Hamilton, W., & Basapur, S. (2012, May). Drawing the city: differing perceptions of the urban environment. In Proceedings of the SIGCHI Conference on Human Factors in Computing Systems (pp. 1603-1606).
Besten, N. D., & Olga, N. (2008). Cars, dogs and mean people: Environmental fears and dislikes of children in Berlin and Paris. In K. Adelhof, B. Glock, J. Lossau  & M. Schulz (eds.), URBAN TRENDS IN BERLIN AND AMSTERDAM (pp. 116-125). Berliner Geographische Arbeiten.
Crampton, J. W. (2001). Maps as social constructions: power, communication and visualization. Progress in human Geography, 25(2), 235-252.
Csapó, T., & Balogh, A. (Eds.). (2011). Development of the settlement network in the central european countries: past, present, and future. Springer Science & Business Media.
Del Casino Jr, V. J., & Hanna, S. P. (2000). Representations and identities in tourism map spaces. Progress in Human Geography, 24(1), 23-46.
Ding, G., & Kwan, M. P. (2004). 3D-VQGIS: 3D visualization and qualitative analysis of geospatial data. UCGIS Assembly.
Goodehild, B. (1974). Class differences in environmental perception: an exploratory study. Urban Studies, 11(2), 157-169.
Gotsch, P. (2001).  Imagine-a-City: The informational city and the concept of cognitive mapping. Contribution for Session III IsoCaRP.
Gregory, D. (2000). Trialectics. In the dictionary of human geography. black well.
Gronlund, B. (1993). Lefebvre's first ontological transformation of space-Lived, Perceived and Conceived Space. London: Routledge.
Gulick, J. (1963). Images of an Arab city. Journal of the American Institute of Planners, 29(3), 179-198.
Harley, J. B. (1988). Maps, Knowledge and Power. In G. Henderson & M. Waterstone (Eds.), Geographic Thought: A Praxis Perspective (pp. 129-148).
Harley, J. B. (1990). Cartography, ethics and social theory. Cartographica: The International Journal for Geographic Information and Geovisualization, 27(2), 1-23.
Jameson, F. (1991). Postmodernism, or, the cultural logic of late capitalism. Duke university press.
Johnston, R. J. (1971). Mental maps of the city: suburban preference patterns. Environment and Planning A, 3(1), 63-72.
Kitchin, R., & Dodge, M. (2007). Rethinking maps. Progress in human geography, 31(3), 331-344.
Kosari, M., & Amoori, A. (2018). Thirdspace: The trialectics of the real, virtual and blended spaces. Journal of Cyberspace Studies, 2(2), 163-185.
Kwan, M. P. (2008). From oral histories to visual narratives: Re-presenting the post-September 11 experiences of the Muslim women in the USA. Social & Cultural Geography, 9(6), 653-669.
Lefebvre, H. (1991). The Production of Space. Oxford, UK: Blackwell Publishers.
Li, X., & Zhou, S. (2018). The trialectics of spatiality: the labeling of a historical area in Beijing. Sustainability, 10(5), 1542.
Lynch, K. (1960). The Image of the City. Cambridge, MA.: MIT Press.
Massey, D. (1999). Philosophy and politics of spatiality: Some considerations, Power-geometries and the politics of space-time. Hettner-lecture, 2, 27–42.
Matei, S., Ball-Rokeach, S. J., & Qiu, J. L. (2001). Fear and misperception of Los Angeles urban space: A spatial-statistical study of communication-shaped mental maps. Communication Research, 28(4), 429-463.
Merrifield, A. (1993). Place and space: a Lefebvrian reconciliation. Transactions of the institute of British geographers, 516-531.
Merrifield, A. (2006). Henri Lefebvre: A critical introduction. Taylor & Francis.
Mora-García, R. T., Céspedes-López, M. F., Pérez-Sánchez, J. C., & Pérez-Sánchez, R. (2015). The kernel density estimation for the visualization of spatial patterns in urban studies. Proceedings of the 15th International Multidisciplinary Scientific GeoConferences (SGEM2015), Albena, Bulgaria, 18-24.
Ng, M. K., Tang, W. S., Lee, J., & Leung, D. (2010). Spatial practice, conceived space and lived space: Hong Kong’s ‘Piers saga’through the Lefebvrian lens. Planning Perspectives, 25(4), 411-431.
Orleans, P. (1973). Differential cognition of urban residents: effects of social scale on mapping. Image and environment, 115-130.
Peraldo, E. (Ed.). (2016). Literature and geography: the writing of space throughout history. Cambridge Scholars Publishing..
Perkins, C. (2004). Cartography-cultures of mapping: power in practice. Progress in Human Geography, 28(3), 381-391.
Pocock, D. C. (1979). The contribution of mental maps in perception studies. Geography, 279-287.
pouraghaee, A. (2006). The reasons for the formation of informal settlements in Rasht city and the ways to organize them. Journal of Studies of Human Settlements Planning, 1(2), 5-27. (in Persian)
Pulugurtha, S. S., Krishnakumar, V. K., & Nambisan, S. S. (2007). New methods to identify and rank high pedestrian crash zones: An illustration. Accident Analysis & Prevention, 39(4), 800-811.
Richards, P. (1974). Kant's geography and mental maps. Transactions of the Institute of British Geographers, 1-16.
Rokhsari, H., Jafari Mehrabadi, M., & Hataminejad, H. (2019). Mental Mapping of the First-material Urban Space, A Comparative Study of the Residents of Formal and Informal Settlements in the City of Rasht. Geographical Urban Planning Research (GUPR), 7(1), 83-110. (in Persian)
Soini, K. (2001). Exploring human dimensions of multifunctional landscapes through mapping and map-making. Landscape and Urban planning, 57(3-4), 225-239.
Soja, E. (1996). Thirdspace: Journeys to Los Angeles and Other Real-and-Imagined Places. Oxford: Basil Blackwell.
Soja, E. W. (1989). Postmodern geographies: The reassertion of space in critical social theory. Verso.
Soja, E. W. (2000). Postmetropolis: critical studies of cities and regions. Wiley.
Thrift, N. (2003). "Space: The Fundamental Stuff of Human Geography". In S. Holloway, S. P. Rice & G. Valentine (Eds.), Key Concept in Geography (pp. 95-107). London; SAGE.
Walker, J. (2011). Representing Social Space: Cognitive Mapping and the Potential for Progressive Urban Planning & Design. Trail Six: Undergraduate Journal of Geography, 5(1).
Wood, D. (2010). Lynch Debord: about two psychogeographies. Cartographica: The International Journal for Geographic Information and Geovisualization, 45(3), 185-199.
دانش شهرسازی
دوره 6، شماره 4
بهمن 1401
صفحه 22-44

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 24 اردیبهشت 1399
  • تاریخ بازنگری: 14 آذر 1399
  • تاریخ پذیرش: 02 خرداد 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار